▲ Դեպի վեր

lang.iso lang.iso lang.iso

Նույնիսկ ամենադժվարին պահերին Հայաստանն այսպես շռնդալից դեպի անէություն չի գնացել

Արտագաղթի ծավալներ ու նոր մարտահրավերներ, ստեղծված իրավիճակից ելքեր, ճի՞շտ տեղում է արդյոք  հայ մտավորականությունը, մշակութային արժեքների խեղաթյուրում, կերպափոխված Երևան,  նոր Կառավարություն…  ամենաքննարկվող թեմաների ու հրատապ խնդիրների շուրջ է ASEKOSE.am-ի թղթակցի զրույցը ռեժիսոր, կինոյի և թատրոնի դերասան, բեմադրիչ  Աշոտ Ադամյանի հետ:  

-Պարոն Ադամյան, այսօր բազմաթիվ խնդիրների ու մտահոգությունների շարքում ամենամտահոգիչն, այնուամենայնիվ, արտագաղթի ծավալներն են, որոնք արդեն վտանգավոր չափերի են հասնում: Այս ամենի ֆոնին անհանգստացնող է նաև ՌԴ քաղաքացիություն ստանալու մասին օրենքը, որը շատերի կարծիքով լուրջ վտանգներով է հղի: Որպես մտավորական՝ Ձեր կարծիքն է հետաքրքիր այս խնդրի շուրջ:

-Իսկապես մտահոգիչ է: Անկեղծ ասած՝ ես թվերին չեմ տիրապետում, պարզապես զգայական դաշտում գիտեմ, որ արտագաղթը սարսափելի ծավալների է հասել: Ավելի զարհուրելի է, երբ զգում ես, որ կողքիդ ապրող մարդկանց մեծ մասն  այլևս որևէ հույս  չի կապում իր պետության հետ: Սրանից ավելի ցավալի իրավիճակ չի  կարող լինել: Այս ամենին զուգընթաց՝ Ռուսաստանն ավելի է հեշտացնում քաղաքացիություն ստանալու կարգը՝ մենք գիտենք, թե ինչ պայմանով՝ ՀՀ քաղաքացիությունից հրաժարվելու: Այսինքն՝ հեշտացված եղանակով կարող են դառնալ ՌԴ քաղաքացի,  քանի որ տիրապետում են ռուսերենին: Հայաստանում ռուսաց լեզվին տիրապետում են բնակչության գոնե 65-70 տոկոսը, հետևաբար կարող են ստանալ ՌԴ քաղաքացիություն՝ հրաժարվելով սեփական երկրի քաղաքացի լինելուց: Մենք գիտենք, որ իրենց ընտանիքների կարիքները հոգալու համար որքան մարդիկ, եթե չասեմ ստվար խմբեր են արտագնա աշխատանքի մեկնում ՌԴ: Բնական է, որ ցանկացած մարդ կցանկանանա, որ իր ընտանիքն իր կողքին լինի: Դրանք շատ մարդկային ձգտումներ են, և որևէ մեկին մեղադրել չենք կարող:  Շատերը կձգտեն գնալ: Ի՞նչ  է պատահել...այստեղ աշխատատեղ չկա, իսկ այնտեղ մեծ երկիր է, աշխատանքի հնարավորությունը՝ մեծ: Հատկապես սպասարկման ոլորտը գրկաբաց սպասում է: Ցավալի է, բայց կգնան, քանի որ այստեղ իրենց ապահովված չեն զգում, չեն զգում, որ իրենց թիկունքին պետություն կա, Կառավարություն, որը հոգ է տանում իրենց մասին: Հակառակը՝ մենք ամեն առիթով տեսնում ենք, թե հարկային, կարմիրգծային տրամաբանությամբ  ԱՊՊԱ-յական մոտեցումներով ինչպես են կեղեքում ժողովրդին՝ որքան հնարավոր է: Գիտենք՝ որքան է կազմում մեր միջին աշխատավարձը. ուռճացված թվերի հետևից չգնանք: Տեսնում ենք մարդիկ ինչ են ուտում, ինչպես են ապրում: Տեսնում ենք, թե որ աղբամանի մոտ քանի հոգի է հերթ կանգնած: Նման խայտառակ պայմաններում ես ու՞մ մեղադրեմ, որ ուզում է գնալ, փախչել: Որևէ մեկի չեմ մեղադրում, պարզապես ցավում եմ:

-Որո՞նք են այն հակազդող քայլերը, որ պետք է արվեն: Ո՞րն է ելքը՝ այս իրավիճակից:

-Միայն համակարգային փոփոխությունը: Այս ապաշնորհ իշխանությանը մի կողմ տանելով, համընդհանուր ուժերը միավորելով,  ինչպես ասում են՝ «բեռը փեշերից  թափելով» պետք է միտք բանեցնել ու հասկանալ, որ սա վերջին հնարավորութունն է Հայաստան ունենալու: Իմ խորին համոզմամբ՝  նույնիսկ ամենադժվարին պատմական խորխորատներում այսպիսի իրավիճակ չի եղել, երբ Հայաստանն  այսպես շռնդալից դեպի անէություն գնա: Լինելով պետություն՝ սեփական կամքով հրաժարվել ինքնուրույնությունից: Այսպիսի զարհուրելի իրավիճակ պատմության ընթացքում չի եղել:  Իհարկե եղել է՝ ուժի դրդմամբ, սրի դրդմամբ, բայց կամավո՞ր: երբեք: Սա ցավ է:

-Խոսեցինք նաև բարոյահոգեբանական վիճակի, հուսահատության մասին. կա կարծիք, որ անգամ հետպատերամզյան տարիներին այսպիսի վիճակ չի եղել...

-Նախ՝ հոգով թույլ ժողովուրդները պատերազմում երբեք չեն հաղթում: Մեր թշնամին  դեռևս չի հանձնվել, բայց մենք հաղթող ենք: Հարյուրամյակներ շարունակ մենք նման նվաճում չէինք ունեցել: Ու հանկարծ ունեցանք, ժողովրդի ոգեղեն ուժը բարձր էր:

Իսկ այսօր...  Ունենք արտագաղթի միտում: Իսկ ո՞վ է բանակում ծառայելու. շփացածների զավակները չեն ծառայում, իսկ պարզ մարդիկ, ովքեր չեն կարողանում գոնե իրենց նվազագույն հոգսերը հոգալ, չեն կարողանում իրենց ընտանիքների համար գոնե ապրելու նվազագույն պայմաներ ապահովել,  իրենց տապալելով գնում են ծառայելու և հարցնում են՝ ի՞նչն են պահպանում...  Հայրենի՞քը: Հայրենիքը միայն բառ չէ ... Հայրենիքն այն տեղն է, որտեղ հողագործի հետ հողն է խոսում,  գործավորի հետ գործը, մտավորականի հետ՝ միտքը: Հակառակ դեպքում՝  հայրենիքի տեսլականը դառնում է զրոյական: Հաճախ ենք  խոսում կեղծ հայրենասիրության մասին: Հայրենասիրությունն էություն պետք է լինի, ոչ թե բառակույտ:

-Պարոն Ադամյան, ճի՞շտ տեղում է այսօր հայ մտավորականությունը: Եթե ոչ, ո՞րն է պատճառը:

-Չէի ցանկանա խոսել մտավորականության մասին, քանի որ մտավորականություն չունենք: Կան, իհարկե,  առանձին անհատներ, ովքեր մտածում են, սակայն նրանց հնարավորությունները սահմանափակ են, իրենց  համար մտածում են, գրում: Բայց դա  քիչ չէ՞: Այդ մտքերը պետք է բոլորինը լինեն, եթե արժեքավոր են: Բայց բոլորի նկատմամբ բացահայտ անտարբերություն կա: Այստեղ պետք է անդրադառնանք նաև կրթական համակարգին: Կենսաբանական տեսանկյունից հրաշալի սերունդ ունենք, լավն են ջահելները, բայց ի՞նչ աղբ են մատուցում, այս ինչ բարձրագոչ անուններով կրթական համակարգեր են, որոնք ոչինչ չեն տալիս երեխաներին: Այսպես ու՞ր ենք գնալու: Պատմական անցյալով հզոր ազգ... սուտլիկ որսկաններ, պատմական անցյալը հզոր է եղել, բայց ներկան ողորմելի է: Այս պարագայում ինչ մտավորականություն...  ունենք առանձին անհատներ, բայց ոչ մտավորականություն, ուսանողներ, բայց ոչ ուսանողություն, բժիշկներ, բայց ոչ  բժշկություն, հեռուստաալիքներ, բայց ոչ հեռուստատեսություն: Բոլոր ինստիտուցիոնալ երևույթները խեղված են: Մտավորականների ինստիտուտ կունենանք  այն ժամանակ, երբ հասարակությունը կբարձրացնի այդ պատվերը: Երբ կասի, որ ոչ թե ամեն մի հիմարի է ուզում լսել,  այլ մի քանի խելոք մարդկանց: 

-Քաղաքացիական ակտիվության առումով առաջընթաց ունենք: Գրանցել ենք անգամ փոքրիկ հաղթանակներ: Հետաքրքիր է Ձեր կարծիքը նաև այս հարցի շուրջ:

-Բոլորին հարգում եմ:  Գնահատում եմ, երբ մարդիկ սեփական իրավունքներին տեր են կանգնում, բայց ոչ մի հաղթանակ ես չեմ տեսել: Այդ փոքրիկ ընդզվումները, որոնց համար,կրկնում եմ՝ ուրախ եմ, որևէ տեղ չեն տանում, որովհետև չկա գիտակցություն... ինչ հաղթանակ...որտե՞ղ է այն  տեղի ունեցել: Ո՞րն էր հանգրվանը, մեր երկիրը կես քայլով առաջ գնա՞ց: Չխաբենք մեզ փոքրիկ հաղթանակներով ...

Տեսաք ինչ տեղի ունեցավ կուտակայինի հետ: Ես չեմ հասկանում: Դուք հասկանու՞մ եք: Միայն  հիմարը գլուխ կհանի, որովհետև հիմարություն է արված, իսկ խելացի մարդը չի հասկանա: Խելացի մարդը հիմար մտքեր չի ուտում, չի սպառում: Բոլորին կոչ եմ անում, ինձ համար սիրելի, սեփական արժանապատվությունը գնահատող երիտասարդներին: Խելքներդ գլուխներդ հավաքեք, ամեն մի փոքրիկ քայլը մի համարեք հաղթանակ: Լավ եք անում, որ պայքարում եք, շատ լավ եք անում, եղեք արժանապատիվ,  համառ... բայց  ամեն մի քայլը հաղթանակ մի համարեք: Չկա դեռևս հաղթանակ, գրանցված չէ: Մի երևույթ եմ նկատել մեզանում. Ոչ ոք չգիտի, թե կողքինն ինչ է անում ու մտածում: Սա կոչվում է սեփական երկրի իրավիճակի մասին չիմացություն, անտարբերություն: Միայն կուտակայինը չէ, միայն պուրակը չէ, միայն  մի ծառը չէ, թոշակների հարցը չէ, ավանդների հարցը չէ, շարունակե՞մ... Իսկ ամենակարևոր խնդիրն այն է, որ ամեն նոր ծնվող երեխա պետք է ապահովագրված լինի, որ ապագայում արժանապատիվ կյանքով է ապրելու և ամեն մարդ կյանքի վերջում պետք է կարողանա ասել՝ ես հանգիստ գնում եմ, որովհետև արժանապատիվ եմ  ապրել իմ կյանքը: Շատ մարդիկ ամաչելով են գնում: Շատ մարդիկ ամաչելով են ծննդատնից երեխային տանում տուն, որովհետև հարց է ծագում՝ ինչպե՞ս պետք է պահեն:

-Ադրբեջանցիների կողմից հայկական արժեքերի նկատմամբ գրոհից բացի, մենք ինքներս ենք   շատ դեպքերում պղծում մեր արժեքները՝ սկսած պատմական հուշարձաններից մինչև ոչ նյութական մշակութային արժեքներ: Խոսենք մեր պետության մշակութային քաղաքակնության կամ դրա բացակայության մասին:

-Մշակութային քաղաքականությունը  հզոր է այն ժամանակ, երբ չես մտածում, թե ով ինչ գողացավ, որովհետև դու ստեղծող ես: Եթե սկսել ես հետաքրքրվել, երևի դու էլ  ես ինչ-որ բան գողացել:  Ասածս հիմնավորեմ. լսելով այն, ինչ կատարվում է մեր էստրադաներում և շոուբիզնես կոչված այլանդակ տարածքում, հասկանում եմ, որ մենք մի քիչ թուրք ենք, մի քիչ ուզբեկ , մի քիչ արաբ... որտեղի՞ց այսքանը: Ես շատ սիրում եմ եգիպտական երգը Եգիպտոսում, անգամ թուրքական ազգային երգը կարող եմ հարգել Թուրքիայում և բոլոր ժողովուրդների ստեղծածը: Բայց երբ ինքներս ենք թրքանում, ուզբեկանում, արաբանում, դա ինձ համար անտանելի է: Նման «արժեքները» եթե գողանում են, շատ ուրախ եմ: Թող իրարից գողանան:  Ես խոսում եմ այն շերտի մասին, որը վայնասուն է բարձրացնում. թող ադրբեջանիցները փորձեն Նարեկացուն գողանալ, չեն կարող, Սայաթ-Նովային չեն կարող, Կոմիտասին չեն կարող, Հրանտ Մաթևոսյանին չեն կարող, և ընդհանրապես արժեքավոր բան գողանալը դժվար է: Շուրջը աշխարհ կա, մարդկ աչք ունեն, միտք ունեն ու հասկանում են:

- Ոչ նյութական արժեքներից բացի հոգածություն չկա  նաև պատմական հուշարձանների նկատմամբ..

-Մեր աչքերի առջև կերպափոխվեց Երևանը: Ես դեմ չեմ, որ մայրաքաղաքը զարգանա, դառնա ժամանակակից քաղաք, բայց այլակերպվի՞, կորցնի՞ իր պատմական դեմքը, կորցնի՞ իր պատմական խորխորատներում դրված հրաշալի սկզբունքները ու հանկարծ դառնա անճանաչելի՞ : Ես դա չեմ հասկանում:  Ընդ որում՝ աչքիդ առաջ այնպիսի հանգստությամբ են քերթում- մաքրում դարեր առաջ խնամքով ստեղծվածը, ասում ես՝ հալալ է ձեզ: Ցավալի է: Ճարտարապետության մասին անգամ խոսել չեմ ուզում: Գնացեք, նայեք ինչ տներ են կառուցում: Մոտեցման կամ տեսակի պատկանելություն չկա: Նորակառույցները  մի քիչ հիշեցնոմ են Եվրոպան, մի քիչ Ուզբեկստանը, Դուբայը... իսկ խեղճ Երևանը ծվարել է մի անկյունում:  Երևի միակ պահպանվածը  Էրեբունի բլուրն է և մի քանի կիսաքանդ շենքեր՝ տարբեր հատվածներում: Դրանք էլ այնպիսի հաճույքով են  ջարդում ու փշրում: Այնինչ՝ ուրիշ պետություններում  խնամքով են պահպանում անգամ ամենաանպաճույճ շինությունը, որը բախտ է ունեցել դարերի միջով անցնել: Երբ ուրիշ երկրում տեսնում ես նման վերաբերմունք սեփական արժեքների նկատմամբ, հիանում ես: Մեզանում տեսնում եմ արշավանք՝ սեփական տեսակի նկատմամբ: Ոչինչ չի զարգանում այսօր: Այօր ամեն ինչը կապկելու, փոխառելու տարածքում է:

-Արդեն խոսեցինք այն մասին, որ նոր սերնդին կեղծ արժեքներով են կերակրում... Հեռուստատեսությունն էլ, անշուշտ, այս առումով իր դերից շատ է հեռացել...

-Ես արդեն 12 տարի հայկական հեռուստաալիքներ չեմ դիտում, բացառությամբ միայն այն դեպքերի, երբ ինձ ինչ-որ մարդ է հետաքրքրում, ինչ-որ հատուկ ծրագիր: Ընդհանուր առնմամբ չեմ սպառում: Այն, ինչ հաղորդում էին 12 տարի առաջ, ինձ շեղում էր իմ երկրից: Իսկ ես ուզում եմ այս երկրով ապրել: Չեմ պատրաստվում լքել: Հեռուստաալիքներն ինձ սնունդ  չեն տալիս: Օրինակ խոսենք ժամանցային հաղորդումների մասին. ժամանց  կոչվածը մատը տնկել ծիծաղելը չի: Բոլորը հումորիստ են դարձել: Շատ ուրախ կլինեի, եթե ունենայինք Ժվանեցիկիներ...որտե՞ղ են: Շատ ուրախ կլինեի, եթե ունենայինք մոնսերատ կաբալյեներ,  գոհար գասպարյաններ: Մեր մոսերատներն ու գոհար գասպարյանները Գերմանիայում, Իտալիայում են երգում...որովհետև մեզ մոտ չեն թողնում, որ երգեն:

-Անհնար է շրջանցել ներքաղաքական վերջին զարգացումների թեման... Պարոն Ադամյան, նոր վարչապետից ու նոր ձևավորվող Կառավարությունից որևէ դրական փոփոխություն կարելի՞ է ակնկալել:

-Ես ոչինչ չեմ պասում: Եթե խոսում ենք այսօրվա իշխանական դաշտի մասին, իմ կարծիքով ոչինչ տեղի չի ունեցել: Բացարձակ: Եթե խոսում ենք  քաղաքականության մասին, կան զարգացումներ: Օրեկան մեկն իրեն ընդդիմադիր է հայտարարում, քաղաքական դաշտում տրոհումներ ենք տեսնում: Հավանաբար իշխանական դաշտում կզարգանա նաև անձնական բիզնես փոխհարաբերությունների սրում: Կարելի է հետևություն  անել, որ իրավիճակը կսկի փոփոխվել, բայց մենք որպես հասարակություն և որպես ՀՀ քաղաքացիներ՝ մի պահանջ ունենք՝ պետություն տվեք մեզ, որ չփախչենք այս պետությունից: Մեզ զրկել են մեր պետությունը սիրելուց: Ինչ ցավալի է: Մենք երկիրը սիրում ենք, պետությունը ոչ: Բայց երկիը քարն է, ծառն է, կենդանիներն են...այդ ամենը ես սիրում եմ:  Բայց բոլորը նույն վիճակում են: Կենդանիներն էլ են մտածում՝  ուր արտագաղթեն:

 Մինչև հասարակությունը  չհավաքվի, չմիաձուլվի,  չի ունենա կուսակցությունների ընդհանրություն և հակառակը: Սրանք փոխկապակցված են: Մի քանի կուսակցություններ հայտարարեցին, որ միավորովում են: Հասկացանք, որ դրանք՝ որպես առանձին ուժեր, ունեն առանձին իրենց դրույթները, բայց  չկա՞ գոնե երեք ուղղություն, որտեղ միակարծիք են, թե՞ մեկը լուսնից է իջել, մեկը Մարսից, մյուսը՝ Սատուրնից: Կան չէ՞ ուղղություններ, որոնք բոլորի համար պետք է նույնը լինեն:

Ցանկացած տիպի համախմբում պետք է ողջունել: Միայն այսպես կկարողանանք ընտրել այն ուղղությունները, որոնք բոլորիս համար պետք է նույնը լինեն՝  ամուր պետականություն, սեփական տեսակի պահպանում և համակարգային ճիշտ կառուցվածք՝ պետության համար:

-Ձեր գրառումներից մեկում նշել եք. «Դեռեւս կա հնարավորություն, որ ժողովուրդն ու քաղաքական կառույցները /բացառությամբ հայտնի ողբերգակների/ միահամուռ դուրս պրծնեն ստեղծված սարսափազդու իրավիճակից եւ լծվեն մարդավայել Հայաստան կառուցելու գործին:
Վաղը ուշ կլինի...
Մեր հետնորդները մեզ չեն ների...
Եվ ճիշտ էլ կանե՛ն»:

Այսօր դա հնարավո՞ր է իրականացնել: Ո՞րն է հապաղելու պատճառը:

-Ես չեմ կարող ասել, թե ինչու  են հապաղում: Իհարկե,  հնարավոր է: Մի անգամ մի զրույցի ունկնդիր եղա՝ սիրո մասին: Ներկաներից գրեթե բոլորն ասացին, որ սեր գոյություն չունի: Մեկը  մի շատ խելացի բան ասաց՝ եթե ամբողջ մարդկության պատմության ընթացքում գոնե մի տղամարդ և մի կին իսկապես սիրել են իրար, կնշանակի՝ սերը գոյություն ունի: Դուք եք ողորմելի, որ ձեզ հասու չի, դուք մտածեք: Նույնը այս միտքն է: Ես երկսայր հարց եմ ուղղում՝ և քաղաքական կառույցներին, և մեզ, եթե մենք՝ ողորմելիներս, չենք կարողանում վերը նշված կարևորագույն  հարցերը զատել աղբից, կնշանակի՝  ընդհանրապես որևէ բան անելու իրավունք չունենք: Պետք է ծվարենք որևէ ուժեղի թևի, իսկ ավելի ճիշտ կլինի ասել՝ ոտքի տակ: Դրանից ավելի ողորմելի բան գոյություն չունի:

Հեղինակ՝ Հասմիկ Գյոզալյան 

Վերահրապարակումներում` մտքերն ու ինֆորմացիան կարող են չհամընկնել խմբագրության տեսակետի հետ: Ձեր տեսակետը կամ հերքումը կարող եք ուղարկել info@asekose.am-ին
Հասարակություն ավելին