Սամվել Սահակյանը Prime Commercial  գովազդային գործակալության տնօրենն է: Դասախոսում է Սլավոնական համալսարանի գովազդի բաժնում և  Երևանի Վ. Բրյուսովի անվան Պետական Լեզվաբանական համալսարանի Տեղեկատվության և հանրային հաղորդակցման տեխնոլոգիաներ բաժնում:  ASEKOSE.am-ի թղթակցի հետ զրույցում նա  նշեց, որ 2005թ.-ից գովազդային աշխատանքներով է զբաղվել՝ հիմնադրելով  տեղական գովազդային գործակալություն: Սակայն երբ այստեղի գովազդը  սկսել է համեմատել արտերկրի գովազդի և այնտեղի տեխնալոգիաների հետ, պարզել է, որ շատ բան կա սովորելու արտասահմանյան գործընկերներից: Դրանից հետո  վերապատրաստվել են, նոր թիմ են ձևավորել  և  կարողացել են ստանալ WPP Holding - ի լիցենզիան՝  համագործակցելով աշխարհահռչակ Mindshare  և JWT   ընկերությունների հետ:  Prime Commercial   ընկերությունը WPP Holding-ի ներկայացուցիչն է Հայաստանում: 

-Ի՞նչն է ամենից կարևոր գովազդում:

- Գովազդի առջև դրված է միայն մեկ խնդիր . այն է վաճառել տվյալ ապրանքը: Եթե գովազդը հասնում է այդ նպատակին, ուրեմն ճիշտ պատրաստված գովազդ է:

Քանի որ արդեն  գովազդային գործակալությունները շատացել են , իրար հետ մրցելու տենդենց է սկսկվել :  Գովազդը երկու մասի կարելի է բաժանել .գովազդային կոմունիկացիայի ստեղծում և տարածում: Տարածման առումով վարկանիշը հեշտ է պարզել, որքան շատ գումար է մտել  ընկերություն, այնքան այն ավելի լավն է համարվում այն: Օրինակ մեր ընկերությունը ներկայացնում է միջազգային WPP Holding - ը,   2011թ. ին  ունեցել է  67 մլդ դոլարի մուտք: Մենք` այսինքն Prime Commercial-ը Հայաստանում  եթե առաջինը չենք, ապա գոնե երկրորդն ենք:

Իսկ գովազդային հաղորդագրություն ստեղծելու մեջ, գործակալությունները մրցակցում են փառատոնների միջոցով: Օրինակ,  Հայաստանում ունենք «Պոպոկ»  միջազգային փառատոնը , որտեղ գովազդային ընկերությունները   ներկայացնում են իրենց աշխատանքները: Փառատոններում արդեն գնահատվում է ստեղծագործական  ոլորտը:Սակայն ամեն դեպքում, ես կարծում եմ լավ գովազդը պետք է վաճառվի, այլ ոչ  թե մրցանակների արժանանա:

Միջազգային հայտնի մի գովազդատու իր գովազդն իրականացնող կազմակերպությանը ասել  է . « Եթե դուք օրերից մի օր Կաննում մրցանակ ստանաք մենք այլևս ձեզ հետ չենք աշխատի , որովհետև դա կնշանակի, որ դուք արդեն սկսում եք գովազդ պատրաստել փառատոնների, այլ ոչ  վաճառքի համար:Այսինքն լավագույն գովազդն այն գովազդն է, որը լուծել է իր առջև դրված մարքեթինգային խնդիրը»:

-Ինչի՞ մասին պետք է մտածի գովազդ պատրաստողը այն պատրատելիս, որպեսզի իր գովազդը լինի հաջողված:

- Գովազդային գործակալությունը պետք է լուծի մարքեթոլոգի կողմից դրված խնդիրը: Մեզ մոտ, Հայաստանում շատ է լինում, որ գովազգային գործակալին հարցնում են.« Եթե այսպիսի  գովազդ պատրաստենք, ինչքան ապրանք կվաճառվի: Մինչդեռ հակառակը պետք է լինի գովազդային գործակալությունը   պետք է հարցեր տա կազմակերպությանը կամ մարկետինգային խմբին: Պետք է հստակեցվի , թե ո՞ր  թիրախային խմբերի հետ է պետք աշխատել, ի՞նչ սոցիալ-հոգեբանական նրբություններ կան, որոնց միջոցով պետք ազդել մարդկանց վրա: Ցավոք սրտի Հայաստանում այդ մշակույթը դեռ չի ձևավորվել : Պատվիրատու կազմակերպությունը  ինքը փաստացի պետք է վերահսկի այդ մակետինգային ծառայությունը, սակայան այն դրվում է   գովազդային կազմակերպության վրա: Իսկ դա ճիշտ չէ: Որքան պատվիրատուն ճիշտ ներկայացնի խնդիրը, այդքան գործակալությունը ճիշտ կլուծի այն:

-Ձևավորման ի՞նչ փուլում է  գտնվում գովազդի պատրաստման մշակույթը Հայաստանում:

- Ձևավորուման երկու տարբերակ կա,  սեփական փորձը, որ կձևավորվի երկար տարիներ հետո և  դրսի գովազդային ցանցերրի հետ համագործակցությունը: Նրանք գալով Հայաստանան, բերում են նաև իրենց մշակույթը : Հայաստանում հիմա արդեն կա համաշխարհային գովազդային 6 հսկաների ներկայացուցիչներ: Ես կարող եմ  փաստել, որ  իրենց գալով Հայաստանում մշակույթն էապես փոխվեց. օրինակ գովազդատուից սկսեցին պահանջել հստակ չափանիշներ, մարքեթինգային լուծումներ  , թե   ի՞նչ  խնդիրներ պետք է լուծեն, ինչի՞ պետք է հասնեն : Եվ սա  բերեց նրան, որ գովազդային դաշտն սկսեց ինքնստինքյան աճել: Կազմակերպությունները  ուսուցողական փուլեր են  անցնում: Մենք էլ մեր աշխատակիցներին ուղարկում ենք արտերկիր, այնտեղից ենք հրավիրում մասնագետներ: Մենք  պետք է կարողանանք գովազդն ընկալել իրական աշխատող գործիքի տեսքով:

-Որո՞նք են  հայկական գովազդային շուկայի առանձնահատկությունները: 

- Ինձ մի անգամ ուսանողներից մեկը հարցրեց . «Գովազդն հայերի վրա ազդում է թե ՞ոչ: Ասեմ, որ  մենք լիովին ընկնում ենք գովազդի ազդեցության տակ, հաճախ ավելի շատ, քան մյուս ազգերը: Ազդեցության նրբություններն ու տարբերությունները կախված են ենթագիտակցական և կարծրատիպային գաղափարներից: Օրինակ, իսլամական երկրներում արգելված է կանանց միջոցով գովազդ անել, աչքեր ցույց տալ  և այլն: Այնտեղ այլ գովազդային լուծումներ  են գտնում : Հայաստանն ունի իրեն բնորոշ գովազդային ընկալունակությունը: Քանի որ մեր ընկերությունը  հիմնականում զբաղվում է միջազգային գովազդները տեղայնացնելով շատ կարևոր է հասկանալ այդ ազգային ընկալելիությունը: Մի օրինակ բերեմ . գովազդային մի հոլովակում այսպիսի սյուժե էր ներկայացվում. ընտանիքի մայրը առավոտյան գնում է աշխատանքի, երեկոյան գնում է դիսկոտեկ և որոշակի խնդիրներ են առաջանում : Մենք շատ երկար մեր դրսի գործընկերներին բացատրում էինք, որ Հայաստանում այդպես չէ, որ տանտիրուհիների կամ կանանց մեծամասնությունը  աշխատանքից հետո չի գնում դիսկոտեկ զվարճանալու , որ այդ մասին շեշտադրում անել պետք չէ,  մենք համոզեցինք նրանց  և տեսահոլովակը փոփխեցին: 

Հայաստանի գովազդային շուկան շատ ավանդական է: Օրինակ դեղերի գովազդներ պատրաստելիս մենք հաշվի են առնում մեր մեծ մայրիկների խորհուրդը, սակայն դրսում այդպես չէ այնտեղ ամեն մեկն իր գլխի տերն է, իսկ  մեր ընտանիքները պահպանողական են և դա ազդում է նաև գովազդի վրա : Այս դեպքում օրինակ, եթե արտադրանքը 20-40 տարեկան կանանց համար է, մենք պետք է ազդենք ավելի մեծ տարիքային խմբի վրա, քանի որ 20-40 տարեկանները հաճախ լսում են իրենցից մեծերի խորհուրդը, ովքեր   հանդիսանում են դոմինանտ այդ խմբի վրա:

Եվս մեկ առանձնահատկություն.Մեր գովազդատուները խնդիր ունեն.նորաձևության հետևից են գնում : Այսինքն եթե մի գովազդային հարթակ նորաձև է դառնում , ապա բոլորն ուզում են այնտեղ գովազդ դնել : Չեն նայում վարկանիշը, իրենց համար տվյալ լսարանում գովազդ ներկայացնոլու անհրաժեշտությունը : Հաճախ գովազդին վերաբերվում են, որպես միմյանց հաղթելու, «պորտը տեղը դնելու» միջոց: Այսինքն այս երևույթի հետևանքով գովազդի համար իրենց նախատեսած գումարները անարդյունավետ են ծախսում :

-Նորաձև երևալու և միմյանց հաղթելու մոլուցքը  գովազդային գործակալություններին չի՞ սպառնում:

-Եթե նման բան սկսում է  գովազդային ընկերությունների  միջև,  ապա դա խոսում է  ոչ պրոֆեսիոնալ լինելու մասին: Մեզ  համար կարևորը մեր պատվիրատուի գոհ լինելն է: Ինչպես անգլիացիներն են ասում «As long as my  client  is happy »: Մեզ համար բոլորովին կարևոր չէ, թե  այլ գովազդային գործակալություններն ինչ են մտածում մեր մասին, ինձ համար կարևոր է որ իմ հաճախորդն ինձ գումար փոխանցի, սա չոր բիզնես է:

Ու քանի որ մենք ցանցի մեջ ենք, և դրսից  ամեն ամիս  մեր կազմակերպության գործունեությունը, աշխատանքների կազմակերպությունը , ֆինանսների բաշխումը և այլն ենթարկվում են  մոնիտորինգի,   մենք չենք կարող ասել հիմա Հայաստանում նորաձև է այս ինչ կայքում գովազդ դնելը: Նրանք կասեն, որ մենք բիզնես անել չգիտենք: Այդ կերպ վարվելը խոսում է տվյալ կազմակերպության ոչ պրոֆեսիոնալության մասին:

-Ե՞րբ է գովազդը դառնում հակագովազդ և հակառակը: Ձեր պրակտիկայում նման դեպքեր եղե՞լ են:

 -Կա գովազդային էթիկայի ընդհանուր կոնվենցիա: Այդ կանոնների մոտ 70 տոկոսը ամրագրված  է ՀՀ գովազդի մասին օրենքում :  Գոյություն ունի  կառույց՝ ՀՌԱՀ -ը, որ պետք է հետևեր այդ օրենքների կիրառմանը, սակայն  այնտեղ խիստ բարձիթողի վիճակ էր:

Սխալ գովազդի պատասխանատվությունն ընկնում է նախևառաջ հեռարձակողի , ապա գովազդ պատրաստողի և նոր միայն պատվիրատուի վրա: Հայաստանում հիմնական խնդիրն այն էր, որ հեռուստաընկերությունները  չէին  հետևում այդ օրենքներին, վերահսկող կառույնց էլ չէր գործում:

Օրինակ, դեղորայքի գովազդի համար առողջապահության նախարարության լիցենզիան պարտադիր է, առանց դրա իրավունք չունեն հեռարձակելու  տվյալ դեղորայքի մասին գովազդը: Եթե նույն բանն իրականացներ  ՀՌԱՀ-ի նախկին նախագահ պարոն Ամալյանը, ապա մենք չէինք ունենա մնացած անհարկի խնդիրները: Լեզվի մասին օրենքն է խախտվում , էթիկայի նորմերն են խախտվում , հայկական նախատիպային ընկալության օրենքներն են խախտվում:Նման բազմաթիվ խնդիրներ կան, որոնք կարող է լուծել միայն ՀՌԱՀ-ը: Հեռսուստաընկերությունները պետք վերահսկվեն լիցենզիա տրամադրող կազմակերպության կողմից:

-Արևմտյան  կազմակերպությունների, ընկերությունների, անգամ դրամաշնորհային ծրագրերի բյուջեներում գովազդների համար բավականին մեծ գումարներ են հատկացվում, ի՞նչ վիճակ է հայկական շուկայում այս առումով:

 -Եկեք չտարանջատենք գովազդային շուկան արևմտյանի և արևելյանի: Օրինակ Ղազախստսնի գովազդային շուկան 3-րդն է խորհրդային երկրներում: Փորք երկիր լինելու Մենք վերջին հորիզոնականներում ենք փոքր լինելու պատճառով միջազգային գործիքների ներգրավվածության առումով մենք զաղեցնում ենք վերջին հորիզոնականները:Օրինակ մեզ մոտ կա միայն հեռուստաչափում, հեռուստաընկերությունների  վարկանիշային չափման համար:Իսկ  ինչ վերաբերում է գովազդային գներին, ապա հունվար ամսից սկսած Հայաստանում այն արդեն որոշակիկարգավորվել է:

-Ստեղծագործականությունն ու վաճառքը ինչպե՞ս են համադրվում հայկական շուկայում

 - Քանի որ հստակ վերլուծություն անող մարքեթինգային թիմ չկա, գովազդի վրա ծախսած գումար և հստակ եկամուտ չի հաշվարկվում, ուստի չեմ կարող վերլուծել: Բայց մեր կազմակերպությունում եղել է մի դեպք, երբ մենք  գին ենք առաջարկել, և մեզ ասել են , որ իրենք կդիմեն իրենց հարսանիք նկարոողին: Իրականում հնարավոր է որ հարսանիք նկարողը կարողնան պատրաստել հոլովակ, սակայն այստեղ պետք է հասարակ հաշվարկ անել : Ավելի լավ  է , մի փոքր ավելի, որովհետև  որակյալ գովազդը քիչ քանակությոմբ ցուցադրվելու դեպքում ավելի մեծ ազդեցություն կունենա քան վատորակ գովազդը բազմիցս ցուցադրելու դեպքում :

Պետք է նշել նաև, որ յուրաքանչյուր գովազդի առջև խնդիր է դրված առանձնանալ գովազդային աղմուկից: Այս առումով Հայաստանում զավեշտալի դեպքերը շատ են, օրինակ երբ նույն ձայնը հնչում է երկու մրցակից ընկերությունների գովազդային հոլովակներում: Կամ ամբողջ գովազդային բլոկի ընթացքում նույն ձայնն է հնչում:Այս ամենը վկայում է ոլորտի հանդեպ ցուցաբերած անգրագիտության մասին:

Եվս մեկ խնդիր. Հայաստանում պետք է սովորեն վճարել  գաղափարի  համար, որպեսզի գովազդը չտարալուծվի գովազդային աղմուկում: 

-Այս դաշտում կարելի՞ է նվազագույն միջոցներով ստանալ առավելագույն արդյունք 

 -Վարպետության շնորհիվ հնարավոր է հասնել առավելագույն արդյունքի նվազագույն միջոցներով, բայց այդ «նվազագույն» ասվածն էլ հարաբերական է: Փառատոններում կան հատուկ անվանակարգեր և մրցանակներ  մրցանակներ,  քիչ միջոցներով առավելագույն ադյունքների  հասնելու համար: Այս դեպքում առավել ևս շարժիչ ուժը գաղափարն է դառնում:

-Հայաստանի գովազդային շուկայում ի՞նչ տաբուներ կան

- Հայաստանում նույնասեռականներին չեն նկարահանում գովազդում, անգամ կատակով: Եթե արտերկրում  այս թեմայով կարող ես հումոր անել, որը կընկալվի հեռուստադիտողների կողմից,  ապա մեզ մոտ դա էլ չի հասկացվի:  Նշեմ նաև, որ հայհոյանքներով գովազդը Հայստանում  նույնպես անընդունելի է, մինչդեռ, օրինակ, Ռուսաստանի Դաշնությունում բառախաղեր են անում, և այն ընկալվում է. ՌԴ-ում հայտնի օրինակ է  "Сосу за копейку " փոշեկուլի գովազդը : Իսկ Հայաստանում նմանատիպ գովազդը միայն զայրույթ կառաջացնի: Հոգեկերտվածքային   տաբուներ շատ ունենք: Օրինակ, քաղաքական գործիչները  գովազդներում չեն նկարահանվում, իսկ արտերկրում դա շատ ընդունված է: Մեզ մոտ գովազդն ընկալում են որպես բիզնես, այլ ոչ թե որպես հաղորդակցության ձև: Ամեն դեպքում, որպես գովազդ կիրառող  հասարակություն՝ մենք նոր ենք ձևավորվում, կայանում:

-Արդյոք համաձա՞յն եք այս գաղափարին . «Ունես փող, ունես լավ գովազդ »:

-Բացի փողից մեզ մոտ շատ խնդիրներ կային:Օրինակ, գովազդատուները չունենալով գովազդային լավ պլանավորում, գովազդախեղդ են անում: Հայերի շրջանում գերիշխում է հետևյալ մտածելակերպը. «Գովազդը շատ լինի» : Հաշվի չեն առնում, որ գոյություն ունեն գովազդային տեսահոլովակի մաշվածություն, բրենդի մաշվածություն հասկացությունները  և այլն: Միայն փողը չէ, որ հանդիսանում է որակյալ գովազդի գրավական:

-Որքանո՞վ եք կարևորում ստեղծագործականությունը այս ոլորտում :

-Գովազդը միակ տեղն է , որտեղ դու ստեղծագործելիս պետք է պատկերացնես, որ  այստեղ ֆինանս կա: Միակ տեղն է, որտեղ փողն ու ստեղծագործականությունը միաձուլվում են, և դու պետք է ստեղծես մի այնպիսի բան, որպեսզի այդ ծախսված գումարը լինի ո´չ շատ և ո´չ քիչ, գումարն էլ ճիշտ ծախսվի:

-Սիրու՞մ եք ձեր աշխատանքը

-Սիրում եմ իմ աշխատանքը: Բայց, ցավոք սրտի, զբաղվում են գովազդայինմենեջմենթով, ղեկավարում եմ կազմակերպությունը, որովհետև բարձրորակ գովազդային մենեջերներ չունենք , մինչդեռ  կուզենայի զբաղվել գովազդ ստեղծելու աշխատանքով , հենց ստեղծագործական մասով, որովհետև այն շատ ավելի հետաքրքիր է : Ինձ շատ դուր է գալիս ստեղծագործական աշխատանքը, բայց վերջինս դեպքում արդյունք ունենալու համար շատ կարևոր է մարքեթինգը:

-Հայկական գովազդային շուկայում ինչպիսի՞ հեռանկարներ եք տեսնում:

-Քանի որ հունվարից հետո կանոնակարգվեց եթերաժամանակը ,  և հեռուստաընկերությունները առանց սահմանափակումների չեն կարողանում գովազդ  տեղադրել, ապա որպես հետևանք գովազդի գինը բարձրացավ : Եվ մարդիկ հիմա արդեն մտածում են. - «Եթե հեռարձակման համար այդքան գումար եմ տալու, ուրեմն թող գովազդն էլ լավը լինի»: Եվ աստիճանաբար  սկսում է գործել գաղափարի համար առանձին գումար վճարելու տրամաբանությունը:

-Ի՞նչ խորհուրդ կտաք այն մարդկանց, որքեր ուզում են գովազդային բիզնեսով զբաղվել:

-Առաջին հերթին նա պետք է ունենա գովազդային լավ կապեր տնտեսական էլիտայի հետ , որպեսզի կարողանա իր առաջարկները հեշտորեն հանել շուկա , քանի որ, ցավոք սրտի, մեզ մոտ  մարքեթոլոգների հետ աշխատելու և նրանց լսելու մշակույթը դեռ ձևավորված չէ:

Անշուշտ, մեր երկրում բարդ է նման գործունեություն ծավալելը, որովհետև Հայաստանում նախ համապատասխան մասնագետները շատ քիչ են: Մենք այսքան տարի աշխատում ենք, և  մեր ընկերությունը համարվում է ամենախոշորներից մեկը, սակայն մենք ևս կադրերի խնդիր ունենք , անընդհատ կազմակերպում ենքենք վերապատրաստումներ: Այստեղից կարելի է եզրակացնել, որ այն  բավականին բարդ բիզնես է : Հայաստանում այս ոլորտում գոնե մի 3 տարի պետք է  աշխատել, որպեսզի ինքնուրույն կարողանաս հասկանալ ոլորտում առկա խնդիրները: Ինչպես նաև հնարավոր չէ ֆինանսական մոդուլ պատրաստել և հասկանալ, թե երբ կունենաս եկամուտ: Պետք է պատրաստ լինես այն հանգամանքին, որ  սկզբնական շրջանում ամենաքիչը 3 տարի պետք չէ եկամուտ ակնկալել: 

Հարցազրույցը` Նանե Բագրատունու և  Երվանդ Մարեյանի