«Անհամբերությունս զսպել չկարողացա և շտապում եմ ուրախությունս ձեզ հետ կիսել: Գտնվել են Չարենցի մինչ օրս անհայտ մի քանի բանաստեղծություններ: Շուտով դրանք կհրապարակեմ հանդեսներից մեկում», - երեկ  համացանցում գրեց  գրող, գրականագետ Հովիկ Չարխչյանը և փոթորկեց «չարենցասերների» հոգիները։

 Պարոն Չարխչյան։ Չարենցի ֆենոմենը իր բնույթով, արդիականությամբ եզակին է հայ գրականության մեջ։ Ի՞նչ եք կարծում, ո՞րն է այն խորքային պատճառը, որ Եղիշե Չարենցի պոետիկան մինչև մեր օրերը մնում է ակտուալ։ Բազմաթիվ ժամանակակից գրողներ փորձում են գրել Չարենցի ոճով, տարեկան կտրվածքով բազմաթիվ գիտական աշխատանքներ են լույս ընծայվում, ինչպես նաև Չարենցի միտքը ներթափանցել է արվեստի այլ բնագավառներ, մասնավորապես երաժշտությունը։ 

- Չարենցի բացառիկության հմայքը նաև այդ անբացատրելիությունն է, քանի որ, ի տարբերություն շատերի, նրա պոետիկան տրոհելի կամ բաղդատելի չէ, շարունակում է մնալ իբրև կուռ համաձուլվածք և չի պահանջում համեմատության եզրեր: Արդիականության իմաստով նրա գրականությունը ճիգեր չի գործադրում դառնալու նորագույն հնչեղությունների կրողը, քանի որ իր խորքում արդեն իսկ ունի բոլոր հնչերանգները ամենատարբեր դիապազոնների համար: Սինֆոնիկ կերտվածք է, կենսական նյութի համակցություն է, որտեղ ամեն ոք կարող է գտնել այն, ինչ իրեն անհրաժեշտ է, եթե միայն փնտրի: Այդ պատճառով էլ նրա գիրը երկարակյաց է, ինչպես որ մնայուն  է այն տունը, որն ամուր հիմքերի վրա է կառուցված:

Մի փոքր պատմեք այդ գտնված բանաստեղծությունների մասին, ինչպե՞ս է պատահել, որ մոտ մեկ դար այն մնացել է ստվերում։ Եվ խնդրում եմ, նշեք, թե ինչ թեմաներով են։ 

- Իրականում Չարենցի անտիպ և անհայտ ստեղծագործությունների ծավալը շատ ավելի մեծ է: Եթե միայն նշենք այն գործերը, որոնց մասին հիշատակումներ կան, ապա դրանք հայտնաբերելու դեպքում կարելի է մի ամբողջական ու ստվար հատոր ունենալ: Նաև դա է պատճառը, որ որոնումները երբեք չեն ընդհատվում և երբեմն նույնիսկ հայտնի է լինում այն դաշտը, որտեղ հնարավոր է դրանք գտնել: Այս մի քանի բանաստեղծությունները, որոնց մասին նշել եմ, գրվել են 1921 թվականին, բովանդակային առումով սիրային, անձնական բնույթի են:

Մի փոքր շեղվենք թեմայից։ Ի՞նչ կարծիքի եք հայ ժամանակակից գրականության վերաբերյալ, ի՞նչ միտումներ ու մարտահրավերներ կան։ 

- Ժամանակակից գրական միջավայրի գլխավոր թերացումն այն է, որ նա դեռևս որևէ հստակ ազդակ չի տալիս իր որդեգրած կամ դավանած արժեհամակարգի մասին` մնալով կաշկանդված ինչպես արտաքին հոսանքների, այնպես էլ ներքին զսպիչների ակցանի մեջ: Մենք կարող ենք հիշատակել հաջողված գործեր, շնորհալի հեղինակների անուններ, բայց դրանք ընդամենը առանձին դրսևորումներ են, որոնք որակական իմաստով շրջադարձային փոփոխության չեն հանգեցրել: Ցավոք, ես ինքս այս պահին հրապարակի վրա չեմ տեսնում այնպիսի մեկին կամ գրողների խմբի, որոնք ունակ են հայ գրականությունը մղել մեծ թռիչքի: Եվ քանի դեռ չկա թռիչքը, կարելի է գոնե հոգ տանել այն մասին, որ վաղվա սավառնումների համար կարգի բերվի թռիչքուղին և որոշակիացվի դրա ուղեծիրը:

Ի՞նչ նոր ծրագրեր ունեք: Մոտ ապագայում հայ ընթերցասերները կարո՞ղ են կարդալ նոր գիրք։ 

- Այո, նոր գրքեր կան, հուսամ, որ առաջիկայում դրանք լույս կտեսնեն: Խոսքն այս պահին ինչպես գեղարվեստական ստեղծագործության, այնպես էլ կենսապատում ուսումնասիրության մասին է:

Եթե հնարավոր է, կարո՞ղ եք հրապարակել Չարենցի գտնված բանաստեղծություններից մի երկտող։ 

- Հազիվ թե այդ երկտողը մոտավոր պատկերացում տա ամբողջ ստեղծագործության մասին: Սակայն մերժած չլինելու համար մեջբերեմ այս հատվածը.

Թող իմ սիրտը օրորեն

Անցած օրերը էն թեն,

Մրրիկներում էս սրի,

Օրերում էս սրադեմ:

Հարցազրույցը՝ Հովհաննես Եսայանի