ASEKOSE.am-ի թղթակցի  զրուցակիցը  «Ժառանգություն» կուսակցության նախկին պատգամավոր,  Երևանի ավագանու «Բարև Երևան» խմբակցության անդամ, Կրթության ազգային ինստիտուտի փոխտնօրեն Անահիտ Բախշյանն է: Նրա հետ զրուցել ենք ընտանիքի, մասնագիտության ընտրության, դպրոցի, սիրո, կրթության ոլորտից քաղաքականություն  անցում կատարելու, ԱԺ-ում պատգամավորների աշխատանքի և այլ հարցերի շուրջ:

Տիկ.Բախշյան, ծնվել եք արհեստավոր, հրաշալի դերձակ Ներսես Ժամկոչյանի և Էլիզ Անթառամյանի սիրուց, ովքեր Հալեպից հայրենիք են վերադարձել 1946 թվականին: Կպատմե՞ք Ձեր ընտանիքի մասին:  

-Մեծ էր մեր ընտանիքը: Ապրում էինք մի տան մեջ, որտեղ հորեղբայրներն էին, տատիկը, պապիկը, հայրս, մայրս և մենք՝ 5 երեխա:

Մանկությունս անցել է շատ ջերմ, սիրո մթնոլորտում: Հորեղբայրներս ինձ համար մեծ նշանակություն ունեին, քանի որ կային բաներ, որ հայրս կարող է թույլ չտար,  բայց հորեղբայրս թույլ էր տալիս: Տանգո պարելն անգամ փոքր հորեղբայրս է սովորեցրել և իմ առաջին տանգոն պարել եմ նրա հետ: Ու ինձ համար այնքան հաճելի էր, երբ որևէ տեղ  հորեղբորս զուգընկերն էի դառնում: Չեմ մոռանում Նոր տարվա մեր հավաքները մի սեղանի, մի տոնածառի շուրջ: Նվերները՝ հիմնականում գրքեր, որոնք մասունքի պես պահել եմ:

Միշտ հիշում եմ, մեր ընտանիքը, մեր հարաբերությունները, հատկապես տատիկիս, որին շատ նման եմ արտաքինով: Նրա անունը Մանուշակ էր, ում անունով էլ հորեղբորս աղջկան կոչեցին, սակայն, վերջինը  չի սիրում այդ անունը և մինչև հիմա ընդվզում է՝ ասելով, թե դու այդքան նման ես քո տատին, բայց ինձ են անվանակոչել: Ինչո՞ւ: Քո անունը թող դնեին Մանուշակ էլի: 

Կուզեի՞ք, որ Ձեզ կոչեին տատիկի անունով:

-Ես իմ անունը շատ եմ սիրում և ինձ համար Ղազարոս Աղայանի  «Անահիտ»  հեքիաթն իմ ուղեցույցն է  ու մեկ-մեկ ինձ «բռնացնում» եմ այն մտքի մեջ, որ շատ եմ ուզում Անահիտին նմանվել: Բայց, եթե կոչեին Մանուշակ՝ չէի դժգոհի:

Նշեցիք, որ արտաքինով եք նման, իսկ բնավորության գծերը:

-Տատս ու պապս բողոքական հավատքի էին և, տեղափոխվելով Հայաստան,  եղել են Ավետարանական եկեղեցու հիմնադիրներից: Ես մեծացել եմ այդ եկեղեցում: Երեխա էի, շատ բան չէի հասկանում, բայց միշտ հիշում եմ, որ հաճույքով չէի գնում: Տատս տանում էր ու, ես տեսնում էի իր ծառայելու, բոլորին հասնելու, նվիրվելու ջանքը: Այն աստիճան, որ հիշում եմ, հորեղբայներս զայրանում էին՝ ասելով, թե գնում ես, չես ասում ուր ես, մի օր կորելու ես:

Բայց ինչ էր անում տատս: Նա ժողովրդական բժշկություն շատ լավ գիտեր: Որ կանչում էին՝ գնում էր: Դա կարող էր Գյումրին լինել, Սուխումին…: Հիմա ես տեսնում եմ, որ պատմությունը կրկնվում է. ինչ-որ հորեղբայրներս տատիս էին ժամանակին ասում, նույնը հիմա երեխաներս ինձ են ասում:

Իսկ բնավորության ո՞ր գիծը կցանկանայիք ունենալ, որ չունեք:

Ինքը շատ հավատքով էր: Ասվածավախ: Այ դա ինձ մոտ մի քիչ պակասում է: Հավատում եմ անշուշտ, բայց  այնպես չէ, ինչպես նա:

Շատերն այսօր խուսափում են մեծ ընտանիք ունենալուց, գերադասում են հանգիստ ապրել: Դուք երբևէ նման ցանկություն չե՞ք ունեցել:

-Այդքան էլ ուզել-չուզելով չէր: Գուցե հարսները շատ կուզեին առանձին ապրել, բայց մեզ համար շատ լավ էր , իսկ դրվածքն այդպիսին էր, տունը մեկն էր: Մեծ ընտանիքը, իմաստալից ելումուտը, լուրջ դրոշմ են թողել իմ աշխարհընկալման, մարդկային հարաբերություններ կառուցելու հմտությունների վրա:

Գիտեմ, որ շատ աշխույժ և լավ սովորող երեխա եք եղել դպրոցում, և տպավորություն է, թե հետագայում բանասիրական կրթություն  եք ստացել, բայց, երբեք չէի մտածի, որ ավարտել եք ֆիզիկայի ֆակուլտետը: Ինչպե՞ս  է կատարվել մասնագիտության ընտրությունը:

-Ունեցել եմ հայոց լեզվի և գրականության հրաշալի ուսուցիչ, ումից շատ բան եմ սովորել: Իսկապես, գերազանց  տիրապետել եմ մայրենի լեզվին, բայց դրան հակառակ ունեցել եմ ֆիզիկայի մի շատ վատ ուսուցիչ, որին չէի սիրում: Ինքն էլ ինձ չէր սիրում: Փոխադարձ էր մեր, կարելի է ասել՝ ատելությունը: Ես զգում էի, որ այս մարդը միշտ կիսատ ինչ-որ բաներ է ասում: Երբ որ հարցեր էի տալիս՝ զայրանում էր: Խնդիր լուծել չէր սովորեցրել, իսկ այդ առարկան ինձ շատ էր հետաքրքրում: Ֆիզիկան միայն գիտություն չէ. մտածելակերպ է, վերլուծել է, աշխարհընկալման լայն պատուհան, ու ես ուզում էի այդ պատուհանից դուրս նայել, իսկ այդ մարդն անընդհատ փակում էր: Եվ, ի հեճուկս նրան՝ որոշեցի, որ գնալու եմ ֆիզիկայի ֆակուլտետ: Հորս ասացի որոշմանս մասին՝ տեղեկացնելով, որ առարկան լավ չգիտեմ: Պատկերացրեք, 1965 թվականին մասնավոր պարապմունքների հաճախեցի և, արդյունքում, ընդունվեցի:

Փաստորեն,վատ ուսուցիչն էլ է այս կամ այն մասնագիտության ընտրության մեջ դեր խաղում:

-Այո…բայց սա բացարձակ դուր չեկավ իմ հայոց լեզվի ու գրականության ուսուցչուհուն, ով նեղացավ ինձանից:

Այսօր, հատկապես ավարտական դասարանների աշակերտները դպրոց չեն հաճախում, հաճախելուց էլ՝ չգիտես, աշակերտ են, թե արդեն 25-ամյա երիտասարդ: Խոսքս զգեստներին է վերաբերում, շպարին..: Ինչ-որ ծրագիր մշակվո՞ւմ է այս առումով:

- Դպրոցն  անհրաժեշտություն է և բոլոր այն ծնողները, ովքեր կարծում են, որ երեխան 3 առարկա կպարապի և կհանձնի քննությունները՝ չարաչար սխալվում են: Այդ քայլով երախային դնում են փոքր շրջանակի մեջ: Դպրոց գնալ նշանակում է մարդկային հարաբերությունների մեջ հմտանալ, կողքինին պաշտպանել ու պաշտպանվել: Երբ որ երեխան մեկուսանում է, դպրոց չի գնում, և ծնողները տարբեր ձևերով ատեստատ են ձեռք բերում, սրանով վնասում են երեխային: Փոխանակ դպրոցից պահանջեն՝ ապահովել երեխայի կրթությունը, որը նրա սահմանադրական իրավունքն է, հարմարվում են այս վիճակին ու ասում են՝ կտանեմ 3 առարկա կսովորի, քննության կտա: Այնինչ, 3 առարկա սովորելով հասարակության լիարժեք անդամ չեն կարող դառնալ:

Ինչ վերաբերում է հագուստի վերաբերյալ ծրագիր մշակելուն, ապա դրա հարկը չկա: Վերևից իջնող ամեն մի պարտադիր բան միայն ընդվզում է առաջացնում: Դպրոցն ինքը պետք է իր կրթական միջավայրը ձևավորի, որտեղ կկարևորվի կրթությունը, բովանդակությունը և կստորադասվի մնացածը: Ճիշտ կրթության պարագայում երեխաներն իրենք գնում են ճիշտ ճանապարհով, հագուստն էլ են ճիշտ ընտրում:

Երբ դպրոցի տնօրեն էի՝ այդ ուղղությամբ հետևյալ քայլերն արեցի. Յուրաքանչյուր դասարանի  ծնողական կոմիտեն որոշեց, թե իրենց երեխան սեպտեմբերի մեկից ինչ հագուստ պետք է կրի: Պայմաններն ասել էինք. Վերևը տաք եղանակներին պետք է լիներ սպիտակ, հետո՝ կոստյում: Տարրական դպրոցի համար էլ մենք դպրոցում էինք կարում: 1000 դրամի պատմություն էր:

Դպրոցի կառավարումը պետք է լինի առաքինության շրջանակում, որի մեջ ներառվում է  նաև հագուստը:

Սկզբում ուսուցիչ, ապա տնօրեն: Ո՞րն է, կամ էր՝ Անահիտ Բախշյանի երազած դպրոցը:

1999 թվականի փետրվարին երբ նշանակվեցի դպրոցի տնօրեն և զանգահարեցի ամուսնուս՝ Յուրի Բախշյանին և ասացի, որ հրաման ունեմ, այդ օրն ասաց, որ շուտ է տուն գալու: Եկավ, բացեց իր կոնյակներից մեկը, ճաշի սեղանի շուրջ նստեցինք և խոսքն ուղղելով երեխաներին՝ ասաց.

-Ձեր մայրիկը վաղվանից շատ պատասխանատու գործի է գնում: Շատ զբաղված  է լինելու: Մենք իրենից մեկ տարի ոչինչ չպետք է պահանջենք: Ինչ-որ կկարողանա՝ կանի. ժամանակ կունենա՝ ճաշ կեփի, չէ՝ յոլլա ենք գնալու: Իհարկե, հասցրեց, ասել, որ ինչ-ինչ, միայն թե իր վերնաշապիկները և կոստյումը չմոռանամ արդուկել (Ծիծաղում է.Ա.Կ):

Ապա, խոսքն ուղղելով ինձ՝ հավելեց. «Թող քո աշակերտները մի քիչ պակաս իմանան ֆիզիկան, մաթեմատիկան, բայց քաղաքացի մեծանան: Նրանց տուր ընտրություն կատարելու հնարավորություն, թող սովորեն ընտրել: Թող քո աշակերտները մեծանան իրենց ստեղծած պետության մեջ»:

Ու հետևյալ քայլերն արեցի: Աշակերտներիս ասացի, որ դպրոցն իր տարածքով  իրենց պետությունն է: Գնացեք, ընտրեք Ձեր պետության անունը, հիմնը, զինանշանը: Հայտարարեցինք մրցույթ: Ով ինչ առաջարկ ուներ՝ գցեց այնտեղ: 10 օր անց տուփը բացեցինք: Երեխաներից մեկը առաջարկել էր պետության անունը Տիր դնել՝ ի պատիվ գիտության, կրթության հեթանոսական աստծո: Զինանշանը բացված գրքի տեսքով էր: Հիմնի բառերը գրեց պայծառ մի աղջիկ, երաժշտության ուսուցչուհին՝ երաժշտությունը:

Հիմնի բառերը հիշո՞ւմ եք:

Իհարկե: Անգամ կարող եմ երգել: (Երգում է.Ա.Կ)

Դու փոքրիկ աշխարհ՝

Հրաշքով լեցուն,

Աշակերտական հանրապետութուն…

ՀՀ օրհներգից հետո մեր հիմն էինք երգում, որոշում կարևոր անելիքները: Առավոտյան ժամը 08:50 ռադիոցանցը միանում էր, ով որտեղ էլ լիներ՝ կանգնում էր ու երգում: Ես միշտ առաջին հարկում կանգնած երգում էի, բոլորը միանում էին ինձ:

Իմ և Յուրիի երզած դպրոցը դա էր:

Այնքան սիրով եք խոսում Ձեր ամուսնու մասին, որքան  սեր կա Ձեր աչքերում: Գիտեմ, որ առաջին հանդիպումը տեղի է ունեցել ընդունելության քննության ժամանակ. Ի՞նչ եք կարծում սա ճակատագիր էր, թե՞ պատահականություն:

-Չեմ հավատում նրան, որ ինչ-որ մեկը գրել է այսպես կոչված ճակատագիրը և ես էլ դրանով շարժվում եմ: Ես այդպիսի ճակատագրին չեմ հավատում: Հավատում եմ այն ճակատագրին, որը ինքդ ես գրում: Հայ քրիսոնյան, առաքելական եկեղեցու հետևորդը ճակատագրին չպետք է հավատա: Հակառակ դեպքում կստացվի, որ Աստված, ով բոլորիս անչափ սիրում է, մեկի ճակատին կգրի, թե դու պետք է մահանաս շատ երիտասարդ, մյուսին՝ ապրես այնքան, որ զահլադ գնա: Ոչ: Չէր կարող պատահել՝ Աստված Յուրիի ճակատին գրեր, որ պետք է սպանվեր դավաճանի գնդակից: Ուղղակի, այո՛, Յուրին էլ գրեց իր ճակատագիրը:

Ոչ մի բան պատահական չի լինում: Մեր ենթագիտակցության մեջ այնքան խորը ծալքեր կան..: Եթե մտքերդ չես կառավարում, դու ուրեմն ճակատագիրդ չես կարող գրել: Երբ կառավարում ես՝  չես մտածում, թե ինչ կլինի, ինչ կասեն: Եվ, երբ երիտասարդներին ասում եմ, որ իմ զգացմունքների մասին առաջինն եմ հայտնել ամուսնուս՝ զարմանում են: Պետք չէ զարմանալ: Եթե զգացմունքներդ տանում են դեպի երազանքդ, չպետք է հապաղես, կասկածես, վախենաս: Նա ինձ, ճիշտ է, շատ կոռեկտ մերժեց, բայց, 9 ամիս հետո եկավ ու ասաց, որ ինձ սիրում է:

Տիկ. Բախշյան, ինչպե՞ս կատարվեց անցումը կրթության ոլորտից՝ քաղաքականություն: Ի՞նչը դրդեց կայացնել նման որոշում:

-Երբ եղավ Հոկտեմբերի 27-ը, այդ օրերին իմ մեջ փլվեց իշխանության նկատմամբ ունեցած իմ ակնածանքը: Ինչո՞ւ, ինչպե՞ս կարող էր Աժ-ում ահաբեկչություն կատարվել: Եվ այդ ինչուներն ինձ տարան մի տեղ, որը կոչվում է քաղաքականություն:

2007 թվականի մայիսի 12-ից ԱԺ-ում եք եղել: Որպես արդեն նախկին պատգամավոր, ինչպե՞ս եք գնահատում ԱԺ ներկայիս պատգամավորների աշխատանքը:

-Ինչ կարողանում են՝ դա են անում: Մեկը կարողանում է ձեռք առնել, ձեռք է առնում, մեկը կարողանում է հայհոյել, հայհոյում է, երրորդը կարողանում է լաչառություն անել, անում է, չորրորդը կարողանում է խնդիր բարձրացնել, քննարկել: Բայց ագրեսիվ ինչ-որ բան կա, որը ոչ մի տեղ չի տանում:

Անցել եք երկար ճանապարհ. որպես կին, հասարակական գործիչ, ի՞նչ եք գտել և ի՞նչ կորցրել:

-Կորցրել եմ ամենաթանկ մարդուն՝ ամուսնուս: Գտել եմ մի հմտություն, որով ես կարողանում եմ ինձ թունդ չսիրող պաշտոնյայի, ցանկացած մեկի հետ համագործակցության եզր գտնել: Դա կարծես թե ինձ հաջողվում է:

Հարցազրույցը` Անի Կարապետյանի