Հայոց Ցեղասպանության  ճանաչման խնդրին  սովորաբար  անդրադառնում են  հերթական տարելիցի օրերին միայն, մինչդեռ խնդիրն իրականում  արդիական է ամեն օր, ամեն ժամ:  2015-ը սարերի ետևում չէ, և ավելորդ է մեկնաբանել, թե որքան կարևոր ու անհրաժեշտ է պատշաճ կերպով պատրաստվել  Ցեղասպանության 100-ամյա տարելիցին: Թուրքական քարոզչության, մեր կողմից իրականացվող  քայլերի,  Հայոց  Ցեղասպանությունը ճանաչած թուրք մտավորականության դերի և այլ հարցերի շուրջ  ASEKOSE.am-ի թղթակիցը զրուցել է  թուրքագետ Արտակ Շաքարյանի հետ:    

- Թուրքիան պատրաստվում է 2015-ին նշել Գալիպոլիի ճակատամարտի 100-րդ տարին: Ո՞րն է նպատակը: Միգուցե փորձ է արվում հանրության ուշադրությունը շեղե՞լ Հայոց Ցեղասպանության 100-ամյա տարելիցից:

-Նախևառաջ,  դա հաղթանակ էր նրանց համար: Թուրքերն այդ ճակատամարտում հաղթել են բրիտանացիներին, ինչը թուրք ինքնության համար շատ կարևոր է: Գալիպոլիի ճակատամարտը նույն կարևորությունն ունի թուրքերի համար, ինչ մեզ համար` Սարդարապատը: Սակայն նրանք նաև միշտ փորձել են ցույց տալ, որ 1915-ը ոչ միայն հայերի կորուստների տարի է եղել, այլև  շատ թուրք զինվորներ են զոհվել, իրենք էլ կորուստներ են կրել: Դա  փորձում են անընդհատ շեշտել`  հավասարության բերելով Ցեղասպանության զոհերի և  թուրք զինվորների քանակը: Փորձում են ևս մեկ անգամ շեշտադրել ու միջազգային հանրությանն ապացուցել, որ այդ թվականին իրենք էլ են զոհվել, կոտորվել, ուստի հայերի հետ տեղի ունեցածը պատերազմական իրավիճակի կորուստներ են. և եթե միջազգային հանրությունը հարգում է հայերի հիշտակը, պիտի հարգի  նաև թուրքերի հիշատակը:

Բրիտանացիները պարտվեցին Գալիպոլիի ճակատամարտում, իսկ նրանց բանակի հիմնական կազմը եղել են նորզելանդացիներ և ավստրալացիներ, հիմնականում նրանք են զոհեր տվել, և ապրլիլ 25-ը նրանց  զոհերի հիշատակի օրն է: Այսօր, երբ  փորձում ենք google-ում փնտրել  2015թ, 100-ամյակ,  ոչ թե Հայոց Ցեղասպանության  100-ամյակի մասին  տեղեկատվությունն ենք առաջինը տեսնում,  այլ Գալիպոլիի:  

-Դա կարելի՞ է համարել մեր թերացումը: Մեր քայլերն  առհասարակ ինչպե՞ս եք գնահատում, ինչպե՞ս ենք պատրաստվում 2015-ին:

-Մենք իներցիայով ենք առաջ գնում,  կոնկրետ  ջանքեր չենք թափում պատրաստվելու հարցում: Գուցե զբաղված էինք ընտրություններով, գուցե կփորձենք վատ սովորող ուսանողի նման ամեն ինչ անել վերջին պահին: Բայց ամեն դեպքում` մեր քայլերը ես բավարար եմ  գնահատում, ոչ թե լավ ու գերազանց:  Իհարկե, ինչ-որ քայլեր արվում են, Ցեղասպանության թանգարանն աշխատում է,  արխիվները հարատարակումներ անում են, բայց, ամեն դեպքում,  կարծում եմ` անհրաժեշտ էր ավելի մեծ մասշտաբով  աշխատանքներ տանել: Շեշտը դնել  ոչ միայն խորության, այլև լայնության վրա: Տարբեր լեզուներով գրքեր,  հոդվածներ հրատարակել: Լրատվամիջոցներից զատ`  սոցիալական ցանցերը ևս բավական  ազդեցիկ են,   նաև բլոգոսֆերայում աշխատանքն է ավելի էական: Լրատվամիջոցների` մասնավորապես CNN-ի,  BBC-ի հետ աշխատանքն եմ կարևորում: Օրինակ` այս տարի ես ակնկալում էի,  որ ռուսական հեռուստաալիքներով ռուսալեզու ֆիլմեր կլինեն: Այս հարցում բնականաբար  ռուսներին չեմ մեղադրում, մենք պետք է մտածեինք, վճարեինք ֆիլմերի հեռարձակման համար, ջանքեր թափեինք, չեմ կարծում եմ, որ արվել էր որևէ բան: Մենք մինչև հիմա Ցեղասպանության ճանաչման հարցում առաջ ենք գնացել իներցիայով:  Ցավոք, 2015-ին էլ մոտենում ենք իներցիայով, հավելյալ ջանք չենք թափում:

- Կարծում եք` արդեն  տանու՞լ ենք տվել և այս մեկ տարվա ընթացքում ոչինչ չե՞նք հասցնի:

- Այն ճոխ,  փառավոր հարյուրամյա հիշատակության տարին, որ այսօր հասարակությունն ակնկալում է, մենք դրան չենք հասնի: Իսկ հասարկությունը ոչ թե հերթական  կոնֆերանսների  ու գրքերի  է սպասում, այլ հուժկու հարված է ակնկալում, իսկ այդ հուժկու հարվածը չի լինի, ինչը կարող է նաև հիասթափություն առաջացնել: Ամեն դեպքում հարյուրամյակն ավարտ չէ, այլ մի փուլի սկիզբ: Պետք է շարունակենք պահանջատիրության գործընթացը:

- Իրականում` առաջինը մենք պետք է քայլեր մշակենք, սակայն տպավորությունն այնպիսին է, որ մենք ընդամենը պատասխանում ենք, անընդհատ հակազդելու ելքեր ենք փնտրում:

-Եթե վերլուծենք հայ-թուրքական պատմությունը, ցավոք, մենք հիմնականում միշտ փորձել ենք պատասխանել:  Օրինակ` Ախթամարի վանքը թուրքերը վերաբացում են, մենք մտածում ենք` մասնացե՞լ , թե՞ ոչ,  և այսպես շարունակ: Երևի թե  ֆուտբոլային դիվանագիտությունից բացի,  որ հայկական նախաձեռնություն էր,  մնացած զարգացումներում մենք հիմնականում պատասխանել ենք:

-  Ո՞րն է Մեծ Եղեռնն արդեն ճանաչած թուրք մտավորականության դերը Ցեղասպանության ճանաչման հարցում:

- Նրանց դերը մեծ է: Նրանք անում են այն, ինչ  մենք չենք կարողանում անել. թուքերենով անգլերենով գրքեր են հրատարակում, որոնք ապացուցում են  Ցեղասպանության եղելությունը, դատապարտում են:  Թուրք հասարակությունը տեսնում է, որ Ցեղասպանության մասին  հայերից զատ` նաև իրենց ազգակիցներն են խոսում: Ուստի մտավորականները  կարևոր դերակատարում ունեն:  Բայց չի կարելի թողնել նրանց քմահաճույքին: Ի վերջո նրանք այդ երկրի քաղաքացի են: Նրանք դա անում են ոչ թե նրա համար,որ ատում են թուրքերին, կամ  սիրահարված են Հայաստանին, այլ գտնում են, որ ճանաչումը թուրք ժողովրդի զարգացման ճիշտ ուղին է:  Ուստի ակնկալել,  որ նրանք կգնան մինչև վերջ և ճանաչումից զատ կքննարկեն նաև տարածքային փոխհատուցման խնդիր, իրատեսական չէ: Մենք, ցավոք,  բավարավում ենք նրանց գոյությամբ,  ծափահարում ենք, բայց չենք ավելացնում նրանց արածին:

 - Օրերս համացանցում տարածում էր գտել Գալիպոլիի պատերազմի հերոս կապիտան  Սարգիս Թորոսյանի մասին պատմությունը: Նման պատմությունները նախադեպեր ունե՞ն:

- Կպիտան Թորոսյանի պատմությունը ևս վեր է հանել թուրք պատմաբանը, տարածել է թուրք պատմաբանը:  Հնարավոր է, որ կան նախադեպեր, սակայն ոչ ոք չի ուսումնասիրում:  Եթե խորությամբ  ուսումնասիրեն, ապա նման պատմություններ անշուշտ կգտնեն: Մարդկանց վրա ավելի շատ ազդում է մարդկային պատմությունը, որը հիմք է տալիս ավելի  անձնական ընդունելու և ավելի խորքային մտածելու դրա մասին: Եթե մենք կարողանանք  կապիտան Թորոսյանի պատմությունը վերածել  գեղարվեստական ֆիլմի, դա կլինի միջազգային հանրության վրա ազդելու ևս մեկ քայլ:

Հարցազրույցը` Հասմիկ Գյոզալյանի