Մեր երկրում ստեղծված իրավիճակի և դրանից ելքեր գտնելու մասին յուրահատուկ դիտարկումներ ու առաջարկներ, հանրության շրջանում լայն հնչեղություն ստացած հարցերի վերլուծություն, ՄՄ, թե՞ ԵՄ, սոցիալական խնդիրներ, արտագաղթ, ապօրինի շինարարություն, ընվդզում… այս և այլ հրատապ թեմաների շուրջ ASEKOSE.am-ի թղթակցի հետ զրույցում իր հետաքրքիր դիտարկումները, փաստերն ու վերլուծություններն է ներկայացնում ԱԺ նախկին պատգամավոր Զոհրաբ Զոհրաբյանը:
-Այսօր մեր երկրում տիրող իրավիճակը, մեղմ ասած, պայթյունավտանգ է: Ո՞վ է ի վերջո պատասխանատու այս ամենի համար: Ի՞նչ մարտահրավերներ եք տեսնում:
-Այսօրվա իրավիճակը ծայրահեղ ծանր ու պայթյունավտանգ է: Անգամ պատերազմի տարիներին այսքան հուսախաբություն չի եղել: Մեղավոր ենք բոլորս, անխտիր: Յուրաքանչյուրն ունի մեղքի իր բաժինը: Ոչ ոք կատարյալ չէ: Պարզապես պետք է միասնական պայքարենք չարիքի դեմ, պետք է համախմբվենք: Ցավոք, հայերս կարողանում ենք համախմբվել միայն ֆորսմաժորային իրավիճակներում, կամ ողբերգության դեպքում ենք միմյանց ձեռք բռնում: Բայց չէ՞ որ կարող ենք համախմբվել նաև առանց առիթի, օգնել միմյանց: Միասին շատ բան կարող ենք փոխել: Ներկա իրավիճակն իսկապես ծանր է: Իհարկե, ամենայն պատասխանատվությամբ ասում եմ, որ մեղքի առյուծի բաժինը իշխանական թևի ներկայացուցիչներինն է, քանի որ իրենք են պատասխանատու քաղաքացու բարօրության համար: Ինչևէ, փորձենք համախմբվելով ելքեր գտնել` այս իրավիճակից դուրս գալու համար: Միմյանց ուղղությամբ քար նետելը հարցի լուծում լինել չի կարող: Պետք է միմյանց հանդուրժենք, լսենք իրար, խորհուրդներ տանք ու օգնենք՝ փորձելով դուրս գալ այս իրավիճակից:
-Փաստորեն, ստեղծված իրավիճակը հաղթահարելու ելքը համարում եք համախմբումն ու միասնական պայքարը...
-Այո, ուրիշ ելք չկա: Մենք քրիստոնյա ենք, թեև քրիստոնյային ոչ վայել շատ բաներ են կատարվում մեր երկրում: Իսկ քրիստոնյան չի կարող չհարգել, չսիրել դիմացինին: Միայն այդ ճանապարհով բոլոր հարցերը կլուծվեն: 21-րդ դարում անլուծելի խնդիրներ չկան: Դրանք միայն տգետների համար են...
-Իսկ եթե դանակը հասնում է ոսկորի՞ն, և մարդն ի վիճակի չէ մտածել համախմբվելու մասին...
-Ես հասկանում եմ և չեմ ցանկանում որևէ մեկին արդարացնել: Այսօր հենց այդ վիճակն է՝ դանակը հասել է ոսկորին և անգամ արյուն դուրս չի գալիս: Շատ լավ եմ հասկանում, քանի որ ես ինքս ժողովրդի մի մասնիկն եմ, անկախ նրանից, թե որտեղ եմ եղել մինչ այս: Դանակը հասել է ոսկորին, հիմա ի՞նչ անենք, թողնենք այդ մարդը մահանա՞, թե՞ փորձենք օգնել, վերակենդանացնել, աշխատանքով ապահովել, պատիվն ու արժանապատվությունը վերականգնել: Թե՞ սպանենք իրար…
-Գաղտնիք չէ, որ այսօր հասարակության մեջ հուսահատական տրամադրութուններ են տիրում, և շատ փոքր տոկոսն է լավատես:
- Համամիտ եմ, բայց հենց այդ փոքր տոկոսը կարող է ամեն ինչ փոխել այս երկրում: Իսկ ո՞վ է ասել, որ հենց փոքր տոկոսը, հենց անհատները չպիտի ամեն ինչ անեն՝ մեծամասնության համար: Դա է կյանքը: Պատերազմի ժամանակ մարդիկ գիտակցված գնում են դեպի մահ, սակայն կան մարդիկ, ովքեր խրախուսում, ոգեղենություն են ներշնչում: Այսօր, փառք Աստծո, դեպի մահ չենք գնում, բաց դռներ դեռ կան:
-Այսօր Հայաստանում կա՞ն ուժեր, որոնք ժողովրդին համախմելու լծակներ ունեն, դա որքանո՞վ եք իրատեսական համարում:
- Այսօր մեկը մյուսի հետևից խոսում է, անպատվում: Սակայն գործելու, համախմբվելու ժամանակն է՝ նույն նախագահներով, նախկին վարչապետներով: Ես վստահ եմ, որ կա ճանապարհը: Ես փաստերով եմ խոսում և պատրաստ եմ պատասխանատվություն կրել ասածներիս համար: Կա փաստացի իրավիճակ և կան ելքեր: Եթե այսօր դրանք չենք օգտագործվում, ամեն օր դրանցից մեկը փակվում է:
Ինչ վերաբերում է ուժերին, ընդդիմադիր դաշտից շատերը դրա մասին են խոսում: Ես վստահ եմ, որ իշխանության մեջ էլ կան կիրթ մարդիկ, ովքեր դա տեսնում են: Բայց, ցավոք, մեծամասնությունը չի ուզում դա: Հաճախ լսում ենք՝ այս պաշտոնյան սխալ արեց, օրենքը սխալ կիրառեց, մարդուն սխալ դատեց: Մարդուց է կախված: Եթե ես բարոյական մարդ եմ, իմ վերադասը գա ասի, որ պիտի խախտում անեմ, և որ հրամանը եկել է ամենավերևից, ես ուղղակի կթողնեմ այդ աթռը: Եթե որևէ պաշտոնյա անօրինականություն է թույլ տալիս, դա վերագրվում է նախագահին: Բայց մի՞թե նախագահն է ասում՝այ նախարար, գնա քո աշխատողին ասա՝ թող թալանի: Եթե անգամ ասում են, բարոյականությունը որտե՞ղ է: Թող հրաժարվի, եթե բարոյականություն ունի: Իշխանությունը ժողովրդից է կախված: Ես կարող եմ գերժամանակակից պետությունների օրինակ բերել, որտեղ կան վատ իշխանավորներ, բայց ներքին խավը օրենքներով է ապրում: Նույն ԱՄՆ-ն, Ֆրանսիան: Ճանապարհներ շատ կան, մեզնից է կախված մեր լավն ու վատը: Իսկ մարդկային գործոնն առաջին տեղում է: Թող ոչ ոք ինձ չհամոզի, թե մենք աղքատ երկիր ենք, որ օգտակար հանածոներ չունենք: Ռուսաստանի նման պետությունում ՝ հարուստ քաղաքներից դուրս, նույն սովն ու դժբախտություն է: ինչի՞ց է. մարդկային գործոնից: Իսկ մի փոքրիկ ԱՄԷ-ն, որտեղ մարդկային գործոնը ճիշտ է եղել, 30 տարվա մեջ դարձավ տարածաշրջանի ամենաուժեղ պետություններից մեկը: Մենք ինչու՞ չենք կարող: Հայերս հրեաներից հետո ամենախելացի, աշխատասեր ազգն ենք, սակայն Հայաստանից դուրս գտնում ենք ամեն ինչ, իսկ Հայաստանում՝ ոչ: Մենք ենք մեղավոր ամեն ինչում: Չինաստանը և Հյուսիսային Կորեան կոմունիստական երկրներ են: Սակայն Չինաստանը վերջին 20 տարվա մեջ այնքան զարգացավ, որ մի քանի տարի հետո ԱՄՆ-ի տնտեսությունից հզոր տնտեսություն կունենա: Իսկ Հյուսիսային Կորեայում մարդիկ սովամահ են լինում: Հարավային և Հյուսիսային Կորեաները նույն թերակղզու վրա են: Հյուսիսային Կորեան ծայրահեղ աղքատ է, Հարավային Կորեան զարգացած երկրների քսանյակի 7-րդ տեղն է զբաղեցնում: Նույն մարդիկ են՝ նույն ազգը: Ընդ որում՝ Հյուսիսային Կորեայում օգտակար հանածոներ կան: Սակայն հսկայական տարբերություն: Կրկին մարդկային գործոնից է կախված: Փորձված ճանապարհներ կան: Դժվար բան չկա, հավատացեք: Բանաձևն այնքան պարզ է, որքան 2×2=4:
Պետք է մեր միջից հանենք նաև ռազմատենչությունը: Թող մեզ չխաբեն, թե Արցախի կորստի հարց ունենք: Արցախի կորուստ չի կարող լինել երբեք: Մի պարագայում միայն կարող ենք կորցնել Արցախը. երբ հայությունը մահացած լինի, կամ արտագաղթած... ուրիշ պարագայում՝ մինչև մեր վերջին շունչը ոչ ոք չի կարող Արցախը մեր ձեռքից խլել:
- Մեր հասարակությունը, քաղաքական գործընթացներով պայմանավորված, երկփեղկված է: Մի կողմում այսպես կոչված ռուսամետներն են, մյուսում՝ եվրոպամետները Ըստ Ձեզ՝ հնարավոր չէ՞ր արդյոք միջանկյալ դիրք զբաղեցնել, թե անպայման պետք է կիրառվեր «կամ, կամ»-ի սկզբունքը: Ձեր դիրքորոշումը՝ ՄՄ-ին միանալու որոշման մասին:
-Այսօր կարող է աշխատել նաև «և, և»-ը, եթե մենք խորը մտածենք, հեռատես լինենք: Կա՞ որևէ մեկը, ով կարող է երաշխավորել, որ եթե հրաժարվեինք ՄՄ-ից, մեր երկրի վիճակն ավելի լավ կլիներ, կամ ֆորսմաժորային իրավիճակ չէր ստեղծվի: Կարծում եմ՝ այս պահին չկա: Մինչև չհասկանաս՝ ուր ես գնում, չես կարող տեսնել: Հատկանշական է, որ ԵՄ-ի մասին խոսողներից շատերը նույնիսկ չգիտեն, թե ԵՄ-ի կազմում քանի երկիր կա, որ երկրի հետ ունենք տնտեսական կապեր: ՌԴ պարագայում բոլորս գիտենք՝ ինչ է տեղի ունենում: Ցավոք, ընտանիք չկա, որի հարազատը ՌԴ-ում արտագնա աշխատանքի գնացած չլինի:
Անհրաժեշտ էր այս հարցը շատ լուրջ քննարկել: Եվրոպական մի քանի երկրներ անցած տարի միացան ԵՄ-ին, սակայն դրանք շուրջ 10 տարի բանակցում էին: Հիմա եթե մարդիկ չեն ուսումնասիրել դաշտը, խոսելու իմաստը ո՞րն է:
Ցանկալի է, որ «և և»-ը գործեր: Սակայն ՌԴ-ն շովինիստական պետություն է և գործում է «եթե գնաս այնտեղ, ինձ մոտ չգաս» սկզբունքով: Բայց ժամանակակից աշխարհում այդպիսի բան չկա: Հնարավոր է, որ 10 տարի հետո նույն Ռուսաստանը ևս մտնի ԵՄ:
Սրանք մեծերի խաղեր են, որոնց Հայաստանը իրավունք չունի մասնակցելու: Մեր ժողովրդին պետք է իրականությունը ասել: Օդում ասված խոսքերի փոխարեն անհրաժեշտ է վերլուծել, բացատրել մարդկանց, հնարավորություն տալ նժարի վրա դնել և հասկանալ դրական և բացասական կողմերը: Պարզապես մի հոծ բազմություն եվրոպամետ է, մյուսը՝ ռուսամետ: Բայց ոչ ոք չի ասում ժողորդի շահը որն է: Մինչդեռ եթե հարց ես բարձրացնում, պետք է բարի լինես, պատասխանը տալ՝ վերլուծած պատասխանը:
-Այդ դեպքում ո՞րն էր պատճառը նախագահի հապճեպ որոշման…շատերի համար դա սառը ցնցուղ էր:
-Չեմ կարող մեղադրել նախագահին, Հայաստանն այնքան փոքր է…Այսօր ՌԴ-ն այն դիրքերում է, որ ԱՄՆ-ի նման հզոր երկրի նախագահին է կարողանում ասել՝ ստոպ: Մենք պետք է մանևրենք՝ բայց ժողովրդի շահերը պաշտպանելով: Թող բացատրեին մարդկանց: Ես գտնում եմ, որ պետք է հանրաքվե լիներ: Ժողովուրդը պիտի որոշեր, թե ուր է ուզում գնալ: Բայց քանի որ չի եղել, հիմա պետք է մարդկանց ամեն ինչ բացատրել: Ոչ ոք թող գլուխ չգովա, ով էլ լիներ նախագահի փոխարեն, կաներ այնպես, ինչես Ռուսաստանն է ցանկանում: Իսկ ո՞վ է ասել, որ մի քանի տարի անց չենք կարող դուրս գալ ՄՄ-ից: Մեր ձեռքում է: Պետք է ժողովրդին մանրակրկիտ բացատրել: Այսօր առևտրաշրջանառության առյուծի բաժինը ՌԴ-ի հետ է՝ ուզենք թե չուզենք: Ի՞նչ էինք ուզում, նախագահը Բարաք Օբամա՞ն է, որ ասեր ես չեմ ուզում ՄՄ-ին միանալ: Առաջին հերթին ՌԴ-ում անօրինական ապրող մեկ մլն հայերին միանգամից կաքսորեին Հայաստան: Ես լուրջ վերլուծականներ ունեմ ՄՄ-ի հետ կապված: Իսկ մեր երկում դուրս են գալիս, 5 րոպե խոսում են ու գնում՝ մարդկանց ուղեղների մեջ խառնաշփոթ առաջացնելով: Բացատրեք, որ մարդիկ հասկանան: Հակառակ դեպքում, երբ մութ հարց է մնում, երբեք չեն վստահի:
-Անընդհատ ականատես ենք լինում բողոքի ակցիաների: Մի կողմից բողոքի օջախներ, ընդվզում, մյուս կողմից` դրանք էլ ավելի բորբոքող նոր որոշումներ: Դեպի ու՞ր է տանում քաղաքացիական պայքարը:
-Եթե այսպես շարունակվի, արյունահեղության: Խոսենք պարտադիր կուտակային կենսաթոշակային համակարգից: Պարտադիր բառը սխալ է: Եթե ժողովրդի համար եք անում, մարդիկ չեն ուզում, որ դա պարտադրված լինի: Թողեք հասկանան, որ դա իրականում լավ է, այն ժամանակ ինքներս կխնդրենք, որ այդպես լինի: Եթե ցույց տաք, ապացուցեք, որ դա լավ բան է, ժողովուրդն ամեն օր մոմ կվառի ձեզ համար:
Ես հետևում եմ ապօրինի շինարարության հետ կապված ընդվզումներին: Ինքս գնացել եմ, հատիկ առ հատիկ վերլուծել: Ամենայն պատասխանատվությամբ ասում եմ՝ ընդամենը 3 օրում կարող եմ վերացնել ապօրինի շինարարությունների հետ կապված բոլոր խնդիրները՝ կողմերի շահերը պաշտպանելով: Ինձ աթոռ պետք չի, ինձ պետք է ընդամենը, որ իրավասու մարդիկ ինձ լսեն: Մի քանի օրվա խնդիր է: իսկ ներկայում եռակողմ ցավալի իրավիճակ է՝ քարկոծում են ժողովրդին, քարկոծում են քաղաքապետին, քարկոծվում է կառուցապատողը:
Նույն տրանսպորտի ուղեվարձի թանկացումների խնդրի հետ կապված մշակված ծրագիր ունեմ: 6 ամսվա ընթացքում հնարավոր է գերժամանակակից քաղաքային տրանսպորտով ապահովել՝ սակագինը պահպանելով 100 դրամ…
Աստղագուշակներին պետք է մեր միջից վանենք, որ ասում են՝ ինչ-որ բան անում են, որ լավ լինի: Հիմա է պետք, որ լավ լինի:
Ես դեռ երիտասարդ տարիներին էի ասում՝ բավական է մարդիկ այս տանջանքը կրեն, դուք էլ սևանաք, մրվեք ու մրեք նաև նախագահին: Ես վստահ եմ՝ ցանկացած խախտում վերագրվում է նախագահին: Ես եղել եմ այդ նույն թիմի մեջ, ես տեսել եմ ամեն ինչ: Նախագահն ինքը կուզենար, որ ամեն ինչ լավ լիներ, բայց նախագահի շրջապատի մարդիկ այնքան են կեղտոտվել, որ ցավոք, անվերահսկելի են դարձել:
Վերլուծած ունեմ ամեն ինչ, ամեն մի օրը հաշվարկված է: Ստում են՝ ասելով, թե օգտակար հանածո չունենք: Մենք օգտակար հանածո ունենք, որ նավթից էլ թանկ է: Ջուր ունենք: Մի լիտր ջուրը մի լիտր բենզինի արժեք ունի: Եթե ուզենք, կարող ենք ամեն ինչ փոխել: Քանի տարի է՝ գոռում ենք՝ Ադրբեջանը նավթ ունի: Մենք ջուր ունենք, կարելի էր այսքան փողերը ծախսելու փոխարեն ջրի խողովակ կառուցել ընդամենը: Վիճակագրական տվյալներով՝ 2040-ից հետո նավթի պաշարները սպառվելու են և ջրի համար ավելի ուժեղ պայքար է ծավալվելու ամբողջ աշխարհում: Մենք ունենք այդ պաշարը, բայց ամենաաղքատ ազգն ենք համարվում: Կրկնեմ` ես խոսում եմ միայն փաստերով՝ սեփական վերլուծությունների հիման վրա և պատրաստ եմ դրանք ներկայացնել: Ընդամնեը պետք է լսել:
Հեղինակ՝ Հասմիկ Գյոզալյան
