2017-թվականի հունվարի 16-ին Բարսելոնա քաղաքում մեկնարկեց արդի հայ բանաստեղծ Սլավի-Ավիկ Հարությունյանի եռալեզու (իսպաներեն, անգլերեն, ֆրանսերեն) «Անթռչուն երկինք» գիրքը, որը ներկայացրել էր իսպանական հանրահայտ «Carena» հրատարակչությունը: Բարսելոնայից հետո մայիսի 9-ին շնորհանդես անցկացվեց Վալենսիայում՝ «Fnac» իսպանական խոշորագույն գրախանութերի ցանցում: Շնորհանդեսը վարեցին Միսլատայի Մշակութային Շարժում կազմակերպության նախագահ, «Հայ ժողովրդի լավագույն բարեկամ» մրցանակի դափնեկիր Սալվադոր Գարսիա դե լա Մոտան և Մովսես Մխիթարյանը: Սալվադոր Գարսիա դե լա Մոտան հանդիսատեսին հրամցրեց հեղինակի խոհափիլիսոփայական, հայ ժողովրդի աննկուն պայքարի և կարոտալից սիրո անկրկնելի մտքերը:
Նա մասնավորապես նշեց, որ ««Անթռչուն երկինք»-ը ուղորդում է տրամաբանելու մեր իսկ կատարած արարքների և դրանց հետևանքների սահմանագծի մասին: Բանաստեղծությունների ամեն մի տողում բանաստեղծը խոսում է հույսից, պատմում մի ժողովրդի ինքնությունից և բացարձակում ու պահանջում է` ասես ջնջելով արվեստի և ոչ արվեստի սահմանը, դրանով իսկ ստեղծելով նոր որակի բանաստեղծական արվեստ»: «Սլավի-Ավիկ Հարությունյանը,- իր խոսքում շարունակում է իսպանացի բանաստեղծը, - մեզ ուղորդում է դեպի սեփական բանաստեղծական կառույց, բանարվեստի սեփական մի յուրօրինակ կոդավորման, որտեղ կինոյի տեսարանը ասես փոխարկում է բառով, իսկ բառի ինտոնացիան ծնում է տարածական պատկեր: Արդի գեղարվեստական խմորումների համատեքստում` մտածում եմ, որ սա վաղվա պոեզիայի լավագույն ուղին է... Նրա բանաստեղծական լեզուն անկեղծ է: Հայաստանը մեզ գրավում է իր ապագայի ազատությամբ և հույսերով: Այս ժողովածուն պատմում է Հայաստան աշխարհի մասին, որպես մի նոր շրջադարձ՝ վանելով անապատի ճանապարհներին ուսապարկերով հուսալքությամբ քայլող մարդկանց մինչ այդ մեր ընկալված կարծրատիպը՝ միաժամանակ ստեղծելով արժանապատվության նոր մանիֆեստացիա… Մենք այսօր ստացել ենք բացարձակ մի նոր գեղարվեստական մոդելի առաջարկ Հայաստանից, ինչը սովորաբար Եվրոպան էր թելադրում աշխարհին», - իր խոսքը եզրափակեց Սալվադոր Գարսիան:
Հեղինակը էլ խոսեց իր ստեղծագործական ուղու մասին, մասնավորապես, մեջբերումներ անելով «Սասունցի Դավիթ» էպոսից, փորձեց հատուկ շեշտադրումներով կարևորել հայ ժողովրդի հավաքական կերպարը մարմնավորող առաջնորդի դերը հատկապես այսօր, երբ Հայոց աշխարհն ապրում է պատերազմական տագնապալից իրավիճակում: Ելույթի ավարտին բանաստեղծը պատասխանեց ներկաների հարցերին: Շնորհանդեսին ներկա էին իսպանացի գրողներ, նկարիչներ, իսկ Վալենսիայի «Արարատ» հայկական միությունը և հայ համայնքը հաճելի անակնկալ մատուցեցին ոչ միայն ներկայությամբ, այլ նաև գրական-երաժշտական համարների կատարմամբ: Ելույթներ ունեցան Իսպանիայում անվանի ջութակահարուհի Տաթևիկ Խաչատրյանը, տաղանդաշատ երգիչներ Էդգար Աբրահամյանը, Աննա Ասոյանը և Էդգար Մարտիրոսյանը: Հեղինակի հայերեն ստեղծագործությունները ներկայացրեց «Արարատ» Միության փոխնախագահ Գայանե Ղազարյանը:
Մայիսի 11-ին Մադրիդի հանրաճանաչ «Casa de libro»-ում շարունակվեց հայ բանաստեղծի շնորհանդես-հանդիպումները: Մադրիդում շնորհանդեսը վարում էր հրատարակչության գլխավոր խմբագիր, իսպանացի հայտնի բանաստեղծ Խոսե Մեմբրիվեն, ով մասնավորապես ներկայացրեց հայ բանաստեղծի պոեզիան՝ նշելով, որ այսօրվա եվրոպական գեղարվեստական համակարգում հանձին Սլավի-Ավիկ Հարությունյանի, հայերը ներկայացրել են լուրջ բանաստեղծական հայտ, բանաստեղծության նոր ու ինտելեկտուալ մոդել: Իսկ իսպանացի բանաստեղծուհի Լույս Մակիասը խոստովանեց, որ մինչև այս գրքի ընթերցումը ինքը լսած անգամ չկար Հայաստանի մասին, մինչդեռ այս հեղինակը արժանապատիվ ձևով ներկայացնում է իր երկիրն ու մշակույթը աշխարհին, ինչն էլ ոչ միայն մրցունակ է, այլ` ճաշակ թելադրող:
Իսպանական մամուլը՝ ավելի քան երկու տասնյակ թերթեր ու ինտերնետային կայքեր, լուսաբանել է գրական ու մշակութային այս միջոցառումները:
Ներկայացնում ենք հայտնի լրագրող Մար Բորկեի անդրադարձը և հղումները.
«Բազմաշնորհ հայ բանաստեղծ, ով անձամբ գիտի պատերազմը, խոսում է վերջինիս սարսափների, անգամ հակառակորդի մասին առանց ատելության»
ՍԼԱՎԻ-ԱՎԻԿԻ «ԱՆԹՌՉՈՒՆ ԵՐԿԻՆՔ» ԵՌԱԼԵԶՈՒ ԲԱՆԱՍՏԵՂԾԱԿԱՆ ԺՈՂՈՎԱԾՈՒ, ՊԱՏԵՐԱԶՄԻ ԱՐՀԱՎԻՐՔՆԵՐԻ ԵՎ ԼՈՒՅՍՈՎ ՏՈԳՈՐՎԱԾ ԱՐԺԵՔՆԵՐԻ ԿՈՐԾԱՆՄԱՆ ԱՂԱՂԱԿ
Բազմաշնորհ հայ բանաստեղծ Սլավի-Ավիկ Հարությունյանը ներկայացնում է իր նոր «Անթռչուն երկինք» բանաստեղծական ժողովածուն: Կինոսցենարիստ, փիլիսոփայական գիտությունների դոկտոր… նրա ստեղծագործությունների թեմատիկան պատերազմն է, չնայած նաև գրչի մեկ հարվածով ներկայացրել է սիրո բանաստեղծական տողեր:
…Այսպիսով` նա ժամանակակից եվրոպական պոեզիայի առաջատար բանաստեղծներից մեկն է, ով ամուր կանգնած է հայ դասական պոեզիայի հիմքերին՝ միևնույն ժամանակ հավատարիմ մնալով ժամանակակից եվրոպական քաղաքակրթության զարգացմանը: Բացի այդ, Ավիկին զարմանալիորեն հաջողվում է սինթեզել կինոյի, թատրոնի դրամատուրգիան, վեպի կառույցը և մյուս արվեստների գեղարվեստական հնարքները, 21-րդ դարի կարճ հաղորդագրությունների ռիթմն ու ոճը: Անգամ մի քանի տողանոց բանաստեղծություններում նա կիրառում է թատրոնի և վեպի դրամատորգիական կառույցներ, ինչն էլ նրա պոեզիան դարձնում է նորարարական: Նրա չափատողերը ծնվում են զարմանալի ուժգնությամբ բեռնված լույսից: Նրա պատկերները ինքնատիպ են, նոր և անսպասելի:
Սլավի-Ավիկ Հարությունյանի բանաստեղծություններում գեղարվեստական ինքնարտահայտումը բառային առաջին շերտից իմաստային ազդակից թափանցում է ենթադրության ու կռահման նոր փուլ: Պատկերներն իմաստային լիցքերով բևեռանում են, ներքին լարումով բախվում և առաջացնում հակադարձ լիցքերի պայթյուն, ինչի իմաստային անդրադարձը մղում է մտավոր համադրության և նոր
իմաստի ընկալման: Այսպիսով փորձում է բանաստեղծական տողերը ներկայացնել նույն կառույցով, ինչպիսիք են ժամանակակից կործանարար հրթիռները: Այդ կերպ՝ ողբերգություններ սփռելու փոխարեն, հեղինակը կոտրում է մեկ նպատակային և միագիծ բանաստեղծության բնույթը՝ բանաստեղծական իր տեքստում համաչափության մեջ դնելով սերն ու ատելությունը: Այդ համաչափությունը, ըստ հեղինակի, պետք է լինի ամենուր, անգամ քաոսը պետք է համաչափված լինի:
«Անթռչուն երկինք»-ը խթանիչ ազդակ է համադրությամբ՝ իմաստի ընկալում, տրամաբանական կշռադատում: Սա մտավոր բարձր աշխատանք է, որ կատարվում է միանգամից: Թեման Երկիր մոլորակում անհատի խնդիրն է, հենց մարդ անհատը՝ մոլորակ ծիրի վրա, մարդու մարդ մնալու խնդիրը. մարդու կողմից իր իսկ հնարած պատերազմի արհավիրքներին սեփական դիմագրավումը, ինքնաոչնչացումից փրկվելու ու մոլորակի վաղվա օրվա համար հեղինակի տագնապը:
«Պատերազմը,-ասում է հեղինակը, ինչքան դաժան է իր բնույթով, սահմանամերձ իրավիճակ է, որտեղ երևում է անհատի կենսակերպը: Նա մի կողմից ավելի դաժան է իր անպատժելիության մեջ, նմանվում է գազանի, մյուս կողմից պատրաստ է զոհվել յուրայինի համար, կրծքով պաշտպանել ընկերոջը»:
Պոեզիայի մասին Սլավի -Ավիկ Հարությունյանը նշում է, որ դա կռահելու ուղի է. «Ես չգիտեմ այդ կռահելու ուղիները,- հավաստում է հեղինակը,- ես իմ տողը հանձնում եմ իմ ինտուիցիային, իսկ իմ ինտուիցիան իմ անհատի ստրուկտուրալ` ֆիզիկական և հոգևոր աշխարհի, իմ ապրած կյանքի, իմ փորձի և ինչ-որ շատ բաների արդյունքն է, որը ես չգիտեմ: Այսօրվա տեխնիկական առաջընթացը, իմ հավերժ թռիչքները, տեղաշարժը մի տեղից մի այլ տեղ` ամեն օր նոր փորձ է բերում ու նոր ընկալում. այս առումով ամեն օր փոփոխվում է իմ գրած տողի ինտոնացիան ու ձևաչափը»:
«Պատերազմի արհավիրքների մեջ նայում ես թռչող հրթիռին,- շարունակում է Սլավի Ավիկը,-դեռ մի քսան տարի առաջ նա ընկնում էր նշանակետին ու ավերում: Այսօրվա հրթիռից մի քանի վայրկյան հետո արձակվում են չորս ինքնուրույն հրթիռներ, հաջորդ վայրկյանից ևս այդքան..համաչափ ու շատ ու ավերվածությունը հարյուրապատկվում է: Սա հնարել են ֆիզիկոսները ու մաթեմատիկոսները. ես փորձում եմ այս կառույցի բերել բանաստեղծության տեքստը, կոտրել նրա միագիծ ու
մի նշանակետային բնույթը, մաթեմատիկական այս արհավիրքներ սփռող հրթիռների փոխարեն բանաստեղծական տեքստում համաչափության մեջ դնել սերը, ատելությունը: Այդ համաչափությունը պիտի որ ամեն տեղ լինի, անգամ` քաոսը պիտի որ համաչափված լինի, եթե դեռ չենք հասկացել, դա չի նշանակում, որ այդպես չէ»:
«Ի վերջո,- հաստատում է պոետը, Մենդելեևի աղյուսակում ավելի շատ բաց վանդակներ են եղել, քան հայտնի քիմիական էլեմենտներ: Հետագայում այդ բացը լրացրել են ուրիշները: Բանաստեղծության ճանապարհը, բանաստեղծի խնդիրը մեր շուրջը եղած բաց վանդակների լրացումն է: Այդ նույն ճանապարհին պիտի լինի և ընթերցողը, այլապես ամենը անիմաստ է` ապրելը, սիրելը, այս արևը, ծովը.. և իհարկե՝ Աստված, որ խռովել է մեզանից:
ՀԵՂԻՆԱԿԻ ՄԱՍԻՆ – «Սլավի-Ավիկ Հարությունյանը ծնվել է 1965թ.-ին Լեռնային Ղարաբաղում: Արդի եվրոպական պոեզիայի առաջատարներից մեկն է: Մի ոտքով ամուր կանգնած է հայ դասական պոեզիայի հիմքերին, մյուսով` խարսխված արդի քաղաքակիրթ Եվրոպայի մշակույթում: Պոետ, սցենարիստ, կինոպրոդյուսեր և փիլիսոփայական գիտությունների դոկտոր, մասնակցել է տասնյակ ֆիլմերի նկարահանմանը, որոնցից են հանրահայտ Դ. Սելինջերի «Այդ շուրթերը և կանաչ աչքերը»: Բազում գրքերի, գիտական հոդվածների և մենագրությունների հեղինակ: Բացի այդ, նրա գրքերն ու ֆիլմերը թարգմանվել են մի քանի լեզուներով՝ ռուսերեն, ֆրանսերեն, իսպաներեն, կատալերեն, անգլերեն: Այժմ բնակվում է Մոսկվայում, հանդիսանում է «ՌՈՒՍՖԻԼՄ»-ի գլխավոր պրոդյուսեր: Հայ և ռուս ընթերցողին հասանելի է նրա ստեղծագործություններից առավել ու նշանակալի «Արվեստի նշանագիտական սահմանները» գիրքը, որտեղ հեղինակը զարգացնում է Ումբերտո Էկոյի ու ռուսական դպրոցի՝ Յուրի Լոտմանի սեմիոտիկական դրույթները և հաջողությամբ այն կիրառում է իր պոեզիայում: Հուսանք, որ այդ տեսական մենագրությունը շուտով հասանելի կլինի նաև իսպանացի և եվրոպացի ընթերցողներին»- ասում է Մար Բորկեն:
Նյութը պատրաստեց Արմինե Մելքոնյանը
Կարդացեք նաև՝
