Անկարա-Ամստերդամ հարաբերությունների լարվածությունը հանկարծակիության գործոնի հետ կապ չունի: Դիպաշարին հետեւողը տեսել էր, թե ինչպե՛ս Եւրահանձնաժողովի հոլանդացի փոխնախագահը Թուրքիայի մասին ներկայացրել էր խիստ զեկուցում, որի հիման վրա Եւրամիությունը Թուրքիայի անդամակցության գործընթացը ժամանակավորապես առկախեց: Քաղաքական այս տրամաբանության պարունակում պարզ դարձան Հոլանդիայի վարչապետի քննադատությունները` տեղի թուրք համայնքին ուղղված: Տակավի՛ն, Լայդըն համալսարանի թուրքագետին Էրդողանը բռնապետ նկատելն ու ստացած պատվո մեդալը հետ դարձնելը, Ստամբուլում Հոլանդիայի հյուպատոսարանի ժամանակավոր փակումը, կամ հոլանդացի նշանավոր լրագրողների կողմից Թուրքիայում պատահածները իբրեւ ժողովրդավարության սպանություն որակելը: Կամ թե ինչպես հոլանդական կուսակցության ներկայացուցիչները վճռեցին, որ Թուրքիան չի կարող տեղ ունենալ Եւրամիությունում։ Հիմա էլ ընտանեկան հարցերի թուրք նախարարի արտաքսումը եւ արտգործնախարարի օդանավի Հոլանդիա վայրէջք կատարելու արգելումը:
Այս վերջին դեպքերի պատճառները` արտաքսումը եւ վայրէջքի արգելակումը, երկրորդական նշանակություն ունեն։
Խնդիրը, հակառակ հայտարարված զգուշացման ու արգելքին, Էրդողանի համարձակությունն է նման քայլերի դիմելու, նման ոտնձգություններ կատարելու: Անկարան, Մոսկվային հենված, սիրիական պատերազմում ռազմական միջամտություններ է կատարում, հակառակ ՌԴ-ի կողմից հովանավորված Դամասկոսի խիստ ամբաստանող հայտարարություններին, միջազգային ընտանիքին ուղղված պահանջին` հեռացնելու թուրքական զորքերը սիրիական տարածքներից:
Գրեթե բացառված է, որ Անկարան հակաեվրոպական այս քայլերին է դիմում առանց համաձայնեցնելու աշխարհաքաղաքական այլ ուժի հետ: Թուրքիան դեր ունի Եւրոպայում մարդասիրական, ապահովական եւ տնտեսական ճգնաժամեր ստեղծելու: Թուրքիան դեր ունի Եւրոպան անկայունացնելու աշխարհաքաղաքական ծրագրի իրականացման գործընթացում։:
Իսլամ-Եւրոպա բեւեռացած կացություն ստեղծելու, Եւրոպայում իսլամական գործոնը անկայունության լծակի վերածելու հստակ քաղաքականության դրսեւորումն է, որը տեղի է ունենում այս վերջին օրերին: Թուրքիան դեր ուներ միջինարեւելյան տարածաշրջանը արաբական գարնան հովերով ծածկելու. դեր ունի իր սահմաններից անարգել սիրիական եւ իրաքյան տարածքներ անցած ահաբեկիչները փախստականներին առընթեր Եւրոպա թափանցելու գործում: Գաղթականների հսկայական ալիքներ ստեղծելով Եւրոպայի տարածքում մարդասիրական եւ ֆինանսական ճգնաժամ ստեղծելու: Իսկ հիմա էլ Եւրոպայի մեջ ոչ միայն թուրք, այլեւ իսլամ զանգվածները հակաարեւմտյան լուրջ գործոնի վերածելու եւ ցամաքամասը անկայունացնելու:
(Ան)վերահսկելի քաոսներ առաջացնելու վարքագծով օժտված նոր աշխարհակարգի ձեւավորման մեջ Անկարան դեր ունի կատարելիք: Բայց այդ դերի առարկայացման համար բեւեռացումը անհրաժեշտ է պարարտ ենթահող ստեղծելու համար. Արեւմուտքի դեմ առավել գրգռիչ հայտարարություններ կատարելով` ցեղապաշտական որակումներ շպրտելով եւ իսլամ զանգվածներին զգայնությունը սրելու համար Արեւմուտքը իսլամաֆոբիայի մեղադրանքով բնութագրելով, Անկարան ներեւրոպական բեւեռացում է նպատակադրել: Այլ կերպ չի բացատրվում Էրդողանի հայտարարության այս բաժինը. «Արեւմուտքը անցնող օրերին իր իսկական դեմքը հստակորեն ցույց տվեց: Այն ինչ որ տեսանք… իսլամաֆոբիայի հստակ երեւույթ է: Ասել եմ, որ կարծում էի, թե նացիզմը վերջ է գտել, սակայն դա սխալ է: Նացիզմը կենդանի է Արեւմուտքում»:
Օրակարգը աշխարհաքաղաքական տարողություն ունի եւ գործընթացները, անկախ մեզանից ձեւավորվում են։ Քաղաքական արվեստը իրադարձությունների ճիշտ ընթերցումն ու ընկալումն է, բայց մանավանդ ընտրովի ժամանակին արդյունավետ քայլեր ձեռնարկելը:
Հայկական գործոնը կարող է համաեվրոպական եւ հայկական շահերի համընկնումներ նկատել եւ Թուրքիայի դեմ կիրառելի եվրոպական խաղաքարտերի վրա ուշադրություն կենտրոնացնել: Եւ այս դեպքում խաղաքարտերը միայն Ցեղասպանության, դրա ժխտման քրեականացմանը չեն վերաբերում։ Պահն է` Թուրքիայի աջակցությունը վայելող ադրբեջանական հարձակողապաշտությունն ու միջազգային համաձայնությունները խախտելու բազմակի դեպքերը դատապարտող եվրոպական կառույցների պաշտոնական հայտարարություններ հնչեցնելու:
ՇԱՀԱՆ ԳԱՆՏԱՀԱՐՅԱՆ
«Ազդակ» թերթի գլխավոր խմբագիր
