Վան քաղաքից հարավ-արևելք` Վարագ լեռան արևմտյան լանջին է գտնվում Վասպուրականի նշանավոր Վարագավանքը` երբեմնի ամենահայտնի կրթական ու մշակութային կենտրոններից մեկը:
Այսօր, սակայն, դժվար է ճանաչել երբեմնի շքեղ, այժմ` անշուք ցանկապատների մեջ կուչ եկած, կիսավեր սրբավայրը…
Տարիներ շարունակ Վարագավանքը «պատկանել է» քուրդ Մեհմեդի ընտանիքին: Վերջինս վանքի բանալին ստացել է հորից: Հայրը նաև փոխանցել է, որ կիսավեր կառույցը հայկական սրբավայր է և պատվիրել է պահպանել այն: ASEKOSE.am-ի թղթակիցը տեղեկացավ, որ Մեհմեդը բանալին նվիրել է «Անիտուր» տուրիստական գործակալությանը` հաշվի առնելով մշտական հոգածությունը վանքի նկատմամբ:
Լուսանկարում` Մեհմեդի կինը և դուստրը
Նվիրատվությունների շնորհիվ` Մեհմեդը մաքրում է վանքը: Հանուն արդարության փաստենք, որ այն բավական մաքուր էր: Վանքի ներսը նաև լուսավորված էր էլեկտրական լամպերի միջոցով: Իսկ ցանկապատը պաշտպանում է վանքը կենդանիներից:
Ցավոք, կիսավեր վանքին նոր վերք է ավելացել. Վանի երկրաշարժի ժամանակ փլվել է նախագավիթը:
Վարագավանքի մասին գեղեցիկ ավանդազրույց է պահպանվել. 3-րդ դարի վերջերին Սուրբ Գայանեն և Հռիփսիմեն Վաղարշապատ ուղևորվելիս իր պարանոցին կրած Խաչափայտի մասունքով սուրբ Խաչը տարել են Վան: Նրանց` Վասպուրականից հեռանալուց հետո մասունքը մինչև 7-րդ դար կորած է համարվել: Այն Վարագա լեռան վրա գտնել է մի վանական և բերել է Վարագավանք: Երբ 653-ին հայտնի է դարձել Վարագա Սուրբ Խաչի (ս. Նշանի) տեղը, կաթողիկոս Ներսես Գ Տայեցին Վարագ լեռան վրա կառուցել է Ս. Նշան եկեղեցին և հաստատել Վարագա Սուրբ Խաչի տոնը: 870-ին արաբները գրավել են Վարագավանքը, սակայն շատ չանցած իշխան Աշոտ Արծրունին ազատագրել է այն: Վարագավանք ծաղկում է ապրել X դ. սկզբին, Վասպուրականի թագավոր Գագիկ Արծրունու հովանավորությամբ, որի կինը՝ Մլքեն, վանքին է նվիրել հայկական ամենանշանավոր ձեռագրերից մեկը՝ «Մլքե թագուհու Ավետարան»:
Հեղինակ` Հասմիկ Գյոզալյան
«Կորսվող արժեքներ» շարքի նախորդ հոդվածը` այստեղ:
