▲ Դեպի վեր

lang.iso lang.iso lang.iso

Վերջ տվեք աբսուրդի թատրոնին. Կարեն Ադոնց

Տնտեսագետ Կարեն Ադոնցը ֆեյսբուքյան իր էջում գրել է.

«ՎԵՐՋ ՏՎԵՔ ԱԲՍՈՒՐԴԻ ԹԱՏՐՈՆԻՆ»

Սպասվող ճգնաժամի մասին.

Սպասվող ճգնաժամը, մեր պարագայում, չի կարող համեմատվել ոչ՝ 91-94թթ., ոչ՝ 2008-2009թթ. ճգնաժամերի հետ։ Նախ՝ 91-94թթ.-ի ճգնաժամը «առաջարկի» ճգնաժամ էր։ Այսինքն՝ մարդիկ, որոշ չափով, գնողունակ էին, բայց առաջարկը սուղ էր՝ թե ներքին արտադրողների, թե ներմուծողների կողմից։ 2008-2009թթ.-ի ճգնաժամը՝ մեծ հաշվով «պահանջարկի» ճգնաժամ էր՝ ֆինանսա-բորսային ուռճացված «փուչիկի» փլուզմամբ պայմանավորված։ Բայց՝ Հայաստանն այն ժամանակ արտաքին պարտք ներգրավելու ներուժ ուներ, բնակչությունը սպառողական, հիպոթեքային ու բիզնես վարկերով բեռնված չէր եւ կուտակած ռեսուրս ուներ։

Այս ճգնաժամը զուտ «պահանջարկի» ճգնաժամ է՝ համաշխարհային տնտեսության գործունեության ակնթարթային ու տեւական կասեցմամբ պայմանավորված։ Պահանջարկի ճգնաժամի պարագայում, ապրանքային պաշարների գծով մտահոգություններն անիմաստ են՝ առաջարկը լինելու է լեցուն։ Սուղ են լինելու միջոցները՝ վճարունակ պահանջարկը։ Խնդիրը սրվում է, եթե հաշվի առնենք, որ մեր պետությունն արդեն մեծ ներուժ չունի՝ առանց ռիսկերի արտաքին ու ներքին պարտք ներգրավելու, իսկ բնակչությունը զգալիորեն բեռնված է սպառողական, հիպոթեքային ու բիզնես վարկերով, գումարած դրան՝ հանրության հմտություններն ու լայն կապերը դրսում, տեւական ճգնաժամի պարագայում, «սողացող արտագաղթի» մեծ վտանգ են պարունակում։ Մինչդեռ, թող զարմանալի չթվա, բայց մեր տնտեսության ներկայիս փոքր ու աղքատ կարգավիճակը, կարող է որոշ առումով, նույնիսկ նպաստել հակաճգնաժամային քայլերի արդյունավետությանը՝ հատակին մոտ գտնվող տնտեսությունը ընկնելու մեծ բարձրություն չունի։

Մեր տնտեսության պահանջարկային նվազեցման 7 հիմնական աղբյուրներն են (վտանգները).

1) Վերամշակված ապրանքների եւ գյուղմթերքների արտահանման ծավալների նվազեցում եւ որպես հետեւանք նաեւ՝ գյուղմթերքների մթերումների ծավալների նվազեցում։

2) Հանքահումքային ոլորտի մուտքերի հավանական նվազեցում։

3)Արտագնա աշխատանքից ստացվող տրասֆերտների ծավալների պակաս,

4) Բյուջետային մուտքերի պակասեցմամբ պայմանավորված, բյուջետային ծախսումներով գոյացող պահանջարկի անկում։

5) Տուրիզմի եւ տուրիզմի ոլորտը սպասարկող ընկերությունների շրջանառության ծավալների էական նվազեցում։

6) Հատուկ դրությամբ պայմանավորված տնտեսության մի զգալի մասի գործունեության ժամանակավոր կասեցում։

7) Ներդրումների եւ ներքին պահանջարկի անկմամբ պայմանավորված, պահանջարկի հետագա մուլտիպլիկատիվ նվազեցում։

Պահանջարկի անկմամբ պայմանավորված վտանգների չեզոքացմանն ուղված քայլերից առավել կարեւորներն են.

1) Վերամշակված ապրանքների եւ գյուղմթերքների (նաեւ՝ հանքահումքային ոլորտի) արտահանման ծավալների նվազեցման չեզոքացումը։

Նախ ասեմ, որ ձեռնարկատերերին առաջարկվող Հակաճգնաժամային միջոցառումները եւ թերի են եւ կտրված իրականությունից։ Ներկայացված Հակաճգնաժամային փաթեթով ձեռնարկատերերին առաջարկվում է՝ ներկա ճգնաժամով պայմանավորված վնասները փոխհատուցել արտոնյալ վարկերով՝ պետության կողմից վարկերի համաֆինանսավորմամբ կամ տոկոսների սուբսիդավորմամբ։ Սա նշանակում է, որ ձեռնարկատերերերը պետք է ինքնուրույն որոշում կայացնեն՝ շարունակել վնասով աշխատել, թե ոչ։ Մինչդեռ, վնասի վարկավորումը ամենեւին չի չեզոքացնում կրած վնասը՝ այն միայն երկարաձգում է վնասի ծածկման ժամկետը, ուրիշ ոչինչ։ Սա հատկապես անհանգստացնող է Ռուսաստան արտահանող վերամշակող ընկերությունների առումով, որոնք մթերման շղթայով սերտորեն կապված են բազմաթիվ փոքր ու միջին գյուղացիական տնտեսությունների հետ։ Այստեղ անհրաժեշտ է՝ պետական ուղղակի աջակցությամբ չեզոքացնել ռուբլու արժեզրկմամբ պայմանավորված հավանական վնասի ռիսկը, բեռնափոխադրումների ձգձգումներով գոյացող կորուստները՝ երաշխավորելով եւ (համատեղ) կնքելով եռակողմ մթերման համաձայնագրեր, կամ պայմանագրեր, վերամշակող ընկերությունների եւ գյուղացիական տնտեսությունների միջեւ։ Հակառակ պարագայում՝ վերամշակված արտադրանքի արտահանման եւ մթերման ծավալների կրճատումը կարող է մեզ բազմակի անգամ առավել մեծ վնաս հասցնել։ Սա կարեւոր է նաեւ, գյուղացիական տնտեսություններին՝ արտադրատեսակների, դրանց մթերման գների եւ ծավալների առումով, կողմնորուշում ու երաշխիքներ տրամադրելու տեսանկյունից։

2) Արտագնա աշխատանքից ստացվող տրասֆերտների պակասով, ինչպես նաեւ բյուջետային ծախսումներով գոյացող պահանջարկի անկման չեզոքացումը,

Այստեղ կարծես ամեն ինչ պազ է՝ պետք է ընդլայնել պետական կապիտալ շինարարության ծավալները։ Սակայն, հակաճգնաժամային քայլերի գլխավոր առաքելությունը չպետք է լինի զուտ՝ «պաշտպանվելն ու դիմակայելը»։ Հակաճգնաժամային քայլերի գլխավոր նպատակը պետք է լինի՝ արագ հավասարակշռելով իրավիճակը, անցնել «հարձակողական մարտավարության»։

3) Ներդրումների եւ ներքին պահանջարկի անկմամբ պայմանավորված, պահանջարկի հետագա մուլտիպլիկատիվ նվազեցման կասեցումը։ «Հարձակողական մարտավարություն»։

Ներմուծման փոխարինում.

Տեղական արտադրողների ներմուծվող հումքի (ոչ գյուղատնտեսական) ու մեքենասարքավորումների մաքսային սահմանին ԱԱՀ-ով հարկման դադարեցումը՝ հարկումը տեղափոխելով ներքին շրջանառություն։ Սա այն անհրաժեշտ ու պարտադիր քայլն է, որը էապես կբարձրացնի ներքին արտադրողների մրցունակությունը։ Առավել եւս որ՝ այս քայլով չեն նվազում բյուջետային մուտքերի ծավալները, այլ տեղաբաշխվում են ժամանակի մեջ, ավելացնելով ներդրումների ավելացմամբ եւ ներմուծման փոխարինմամբ պայմանավորված մուտքերը։

Արտահանման եւ ներդրումների խթանում.

Ա) Բոլոր արտահանող ընկերությունները (բացի վերամշակող), իրենց արտահանման ծավալների չափով պետք է ստանան «ներդրումային անտոկոս վարկ»՝ հումք եւ մեքենասարքավորում ձեռք բերելու դիմաց։ Արտոնյալ վարկի ծավալը չպետք է գերազանցի կատարված լրացուցիչ ներդրումների 50%-ը։

Բ) Ժամանակավոր ներմուծման ռեժիմով օգտագործվելիք հումքի ծավալի մասին համապատասխան հայտ ներկայացնելու պարագայում, ձեռնարկատերերը պետք է ազատվեն այդ գումարի դիմաց մաքսային սահմանին մաքսատուրք վճարելուց։ Սա չի հակասում ԵԱՏՄ պայմաններին՝ գործող օրենքի մեջ որոշ շտկումներ են պետք եւ վերջ։

Գ) Երբ ես խոսում եմ «Համահայկական առեւտրա-արդյունաբերական կորպորատիվ համակարգի» ձեւավորման կարեւորության մասին, պետք է հասկանալ, որ ես խոսում եմ՝ արտաքին շուկաների հետ մեզ կապող «Սուեզի ջրանցք» կառուցելու մասին։ Հենց այդ «ջրանցքով» պետք է կապվեն մեր գործող ու նոր ստեղծվող, արտահանման ներուժ ունեցող, ձեռնարկությունները արտաքին շուկաների հետ։ Լավ է, որ այդ հնարավորությունը դեռ ունենք՝ դեռ «կիսափոշիացած» սփյուռք ունենք, ով դեռ կարող է մեզ օգնել այս հարցում։ Արդեն 20 տարի խոսվում է նույն բանի մասին՝ պարզ չի՞, որ այլ տարբերակ չկա։ Մատներով պատրաստված շոկոլադով, կամ պայուսակներով մեզ 100 տարի է պետք համաշխարհային շուկա դուրս գալու համար։ Առանց այս համակարգի բոլոր մեր «հեղափոխական» երազանքները հավասարվելու են զրոյի։

«Համահայկական առեւտրա-արդյունաբերական կորպորատիվ համակարգի» ձեւավորման արագացված գործընթաց՝ առանձին օրենքով։

Մեկնարկային ներդրումային փաթեթը՝ 250մլն$։

Մասնաբաժինները՝

1) Պետություն – 20% (ոչ ավելի), (50մլն$),

2) ՀՀ-ում գործող կոմերցիոն բանկեր, տրանսպորտային ընկերություններ - 20% (ոչ ավելի), (50մլն$),

3) 1մլն բաժնետոմս, յուրաքանչյուրը՝ 150$ նոմինալ արժեքով, տեղաբաշխվում է սփյուռքի 3 հիմնական շուկաներում՝ Եվրոպական ուղղություն, Ամերիկյան ուղղություն եւ Ռուսաստան- (150մլն$)։

 

Անմիջապես բացվում են բաժնետերերի բանկային հաշիվները,՝գրանցվում են բաժնեմասերը, ապահովվում է կառավարման թափանցիկությունն ու մշակվում՝ կառավարմանը եւ որոշումների կայացմանը բաժնետերերի լիարժեք հեռակա մասնակցելու մեխանիզմները։

Մեկնարկային ծրագիրը ներառում է՝

Ա) 50 արտադրական ձեռնարկությունների գործարկում, արագ կազմակերպվող ու արագ իրացվող ապրանքների գծով՝ հետեւյալ արտադրական ոլորտներում.

- Հագուստ, կոշկեղեն, կաշվե իրեր, բիժուտերիա եւ այլն՝ (10 ձեռնարկություն),

- Վերամշակված արտադրանք, խմիչքներ՝ (10 ձեռնարկություն),

- Ինտերիեր, նկարներ, դիզայնի արտադրանք, տան տեքստիլ եւ այլն՝ (10 ձեռնարկություն),

- Տան համար ապրանքեր, գործիքներ, շինարարական նշանակության ապրանքներ եւ այլն՝ (10 ձեռնարկություն),

- Հիգենայի եւ առողջապահական արտադրանք՝ (10 ձեռնարկություն)։

Բ) 50 առեւտրային ընկերություններ, վարձակալված՝ պահեստային եւ լոգիստիկ (այդ թվում հեռավար վաճառքի) հզորություններով՝ հետեւյալ շուկաներում.

Ռուսաստան՝ 20 առեւտրային միավոր,

Եվրոպա՝ 20 առեւտրային միավոր,

ԱՄՆ՝ 10 առեւտրային միավոր։

Բազմակողմանի խթանման քաղաքականության ու քայլերի արդյունքում՝ գործի դնելով բոլոր հնարավոր ուղղիները, պարտադիր է հասնել նրան, որ 1մլն սփյուռքահայեր նախ դառնան բաժնետեր, ապա սեփական արտադրության այս լայն ապրանքացանկի շրջանակում, իրենց շուկաներում միջինը կատարեն ամսեկան՝ 150$-ի գնում։

Սա կապահովի՝

Կորպորատիվ տարեկան իրացում՝ 1,8 մլրդ դոլար,

Մաքուր կորպորատիվ տարեկան շահույթ՝ 180մլն$,

Հայաստանից, կորպորատիվ համակարգով արտահանման տարեկան ծավալը կկազմի մոտ՝ 1,2 մլրդ դոլար։

Հ.Գ.

Վերը շարադրվածը, ժող ջան, «տեսաբանական հանդես» չի՝ այն ծանր, արագ ու հետեւողական աշխատանքի ուղեցույց է։ Ուզում եմ ինձ ճիշտ հասկանաք։ Արդեն ասել եմ՝ կոնկրետ ես, երբեք քաղաքականությամբ չեմ զբաղվելու եւ պետական համակարգում չեմ լինելու՝ այս հարցը վաղուց փակված է։ Բայց ցանկացած իրավիճակում, մեզնից երեւի յուրաքանչյուրը, պետք է պատրաստ լինի անշահախնդիր ձեւով, առանց պատվախնդրության, նեցուկ լինել մեր երկրի զարգացմանը։ Մեզ պետք է շատ արագ դուրս պրծնել այս տեւական շրջապտույտից, որը մեզ արդեն քաշել է ճահճի խորքերը։ Եթե այս ճգնաժամը չլիներ հիմա, միեւնույն է՝ հաշված տարիներ անց, հայտվելու էինք նման մի ծանր վիճակում՝ մենք արդեն միացրել ենք մեր «վարկային հաշվիչը», դա էր մեզ ապահովում աճի «աննախադեպ» ու անիմաստ տոկոսները։

Այն ինչ այստեղ նշեցի՝ իրագործելի է։ Կա՞ն ռիսկեր։ Այո կան որոշակի ռիսկեր՝ որոնք հաղթահարելի են եւ չեն կարող արգելք հանդիսանալ։ Լուրջ ռիսկեր հիմնականում չկային՝ 2000թ.-ին, երբ նույն բանը առաջարկվեց ու մերժվեց։ Ռիսկերն ավելի քիչ էին՝ 2008թ.-ին, երբ էլի փաստացի նույն ծրագիրը առաջարկվեց ու անտեսվեց։ Ու եթե հիմա մենք չանենք այն ինչ ասվում է, հավերժ մնալու ենք նույն թշվառ վիճակում։ Հիմա ես ձեզ էլ ի՞նչ ասեմ։ Ուզո՞ւմ եք պայմաններ ստեղծեք՝ ինքս անեմ հանձնեմ ձեզ ու ապացուցեմ, որ այո, դա հնարավոր է։ Ասեմ ձեզ՝ գործի հենց սկզբից, հարցերի քննարկման ձեւից, բնույթից ու արագությունից, ձեր տրամադրությունը կտրուկ սկսելու է բարձրանալ։

Ուզում եք դուք արեք ի ուրախություն բոլորիս։ Բայց, մի փորձեք փաթեթավորել՝ «հոգնած», անհեռատես ու անհեռանկար քայլերը «աննախադեպ ու պսպղուն» բանտիկներով։ Չի աշխատել ու չի աշխատելու դա»։

 

Վերահրապարակումներում` մտքերն ու ինֆորմացիան կարող են չհամընկնել խմբագրության տեսակետի հետ: Ձեր տեսակետը կամ հերքումը կարող եք ուղարկել info@asekose.am-ին
Հասարակություն ավելին