Asekose.am-ը շարունակում է ներկայացնել պատմվածքներ Դավիթ Ավետիսյանի «Կյանքի երեկոյան սրճարանում» պատմվածքների ժողովածուից:
ԿԱԿԱՉՆԵՐ ՄԱՅՐԻԿԻՆ
Երբ արթնացա՝ կինս հայելու առջև կանգնած հարդարվում էր: Տեսնելով, որ արթնացել եմ, կարծես ինքն իր համար բարձրաձայնեց. «Մարտի ութն է, տոնական օր ու այսպիսի մռայլ եղանակ»: Ես հասկացա, որ նա ակնարկում է, թե. «Ա՛յ մարդ, օրը տոնական է, իսկ դու քնել ես ու չես ուզում վեր կենալ, շնորհավորել կամ ինչ-որ բան նվիրել»: Շորերս հագա, լվացվեցի ու տան դուռը դրսից հուշիկ ծածկեցի: Գնում էի կնոջս ծաղիկներ գնելու:
Օրը, իրոք, շատ մռայլ էր: Հետն էլ անձրևում էր: Այս եղանակին կնոջը ծաղիկ նվիրելու համար ամեն տղամարդ չէ, որ տնից դուրս կգար: Փողոցը սակավամարդ էր: Հիմնականում տարեց կանայք էին, որոնք, անձրևանոցները գլխներին բռնած, հավանաբար խանութ էին շտապում:
Վաղուց էի մտքիս դրել Մարտի 8-ի կապակցությամբ կնոջս հոլանդական կակաչներ նվիրել:
Ամեն անգամ, երբ նայում էի հեռավոր ափերից բերած այդ կակաչներին, ինձ թվում էր, թե դրանք երկնքից ընկած հրաշքներ են: Կակաչներ ես մանկուց եմ սիրել: Երբ 10-12 տարեկան էի, հաճախ սար էի գնում՝ հատուկ կակաչ հավաքելու: Իսկ ամենախոշոր կակաչներն աճում էին խոր ձորերի արևակող լանջերին կամ ձորի պռունկներին, քարերի արանքում: Ես հաճույքով մագլցում էի ու
քարերի արանքից հավաքում ամենամեծ ու ամենագեղեցիկ
կակաչները, դրանց ավելացնում էի լալաներ ու մի քանի մանուշակ և երկու փունջ կազմում: Վերադարձի ճանապարհին մտնում էի գերեզմանոց, փնջերից մեկը դնում էի մորս գերեզմանին, մյուսը՝ տուն տանում ու նվիրում Վարսենիկ տատիս: Նա համբուրում էր ինձ, ծաղկեփունջըդնում էր ծաղկամանի մեջ, խնդրում, որ ես ձորերի պռունկներից հեռու մնամ: Դաշտից բերած ծաղիկները երկար էին դիմանում՝ տունը լցնելով անուշ բուրմունքով: Ես այս մտորումների մեջ էի, երբ նկատեցի, որ հասել եմ ծաղկի խանութին: Տնտղեցի եղած կակաչները, ինձ թվաց, թե դրանք տխուր տեսք ունեն:
Երևի այնքան էլ թարմ չէին: Այնուամենայնիվ, հարցրի գինը: Խանութում վաճառողից բացի ուրիշ մարդ չկար. խանութը նոր էր բացվել: Մեկ էլ տասը տարեկանին մոտ մի տղա մտավ ու կակաչներին նայեց, հետո հարցրեց գինը և վաճառողին խնդրեց 1500 դրամով երեք հատ կակաչ տալ: Վաճառողը, որը մի սիրունիկ աղջիկ էր, տղային մեղմորեն ժպտաց ու արդարացավ, թե գները ինքը չի սահմանել, հետո բացատրեց, որ այդ կակաչները հեռավոր Հոլանդիայից են
բերել, դրա համար էլ թանկ արժեն: Ես հասկացա, որ աղջիկը մի տեսակ ցավ ապրեց, որ տղային չի կարողանում օգնել: Դուրս եկա խանութից ու դանդաղ քայլերով շարժվեցի դեպի հաջորդ ծաղկի խանութ: Ահա այնտեղ իմ ուզած կակաչներն էին՝ կարմիր, սպիտակ, դեղին, կապույտ ու բոլորն էլ՝ տարբեր երանգներով: Ի՛նչ գեղեցկություն…
Վաճառողը քառասունին մոտ կին էր՝ սպիտակ, լիքը թշերով: Հավանաբար, այնքան վաղ էր արթնացել, որ չէր հասցրել մազերը հարդարել. անխնամ թափված էին ուսերին, երբեմն էլ ընկնում էին դեմքին ու խանգարում նրա աշխատանքը:
Նա այնքան էր տարված իր գործով, որ երբ շնորհավորեցի տոնի կապակցությամբ, նույնիսկ չժպտաց: Բայց նրա կակաչները լավն էին, ու ես որոշեցի գնել: Խնդրեցի տարբեր գույներից փունջ սարքել: Ես պատրաստվում էի վճարել, երբ կողքիս նկատեցի նախորդ խանութում տեսած տղային: Նա էլի հարցրեց, թե 1500 դրամով հնարավո՞ր է երեք կակաչ գնել: Վաճառողը շատ կոպիտ տոնով պատասխանեց՝ ոչ: Իսկ երբ տղան նորից խնդրեց, ծաղկավաճառը զայրացավ ու պահանջեց, որ նա հեռանա: Ես պարզեցի գումարը և խնդրեցի երեխային երեք կակաչ տալ: Մինչ կինը փաթաթում էր, տղան արագ հեռացավ: Ես ծաղիկները ձեռքիս մնացի շվարած: Դրանք վերադարձրի, իմ ընտրած ծաղիկների համար վճարեցի ու առանց վաճառողին շնորհակալություն ասելու՝ հեռացա: Ծաղկավաճառի պահվածքը իմ տրամադրությունը փչացրել էր: Մտորումների մեջ ընկա: Տեսնես այդ փոքրիկ տղան առավոտ ծեգին ծաղիկներն ու՞մ էր ուզում նվիրել: Փողոցի անկյունում նկատեցի տղային: Կանգնած լացում էր: Մոտեցա ու հարցրի անունը:
- Արա՛մ,- պատասխանեց:
- Քանի՞ տարեկան ես, Արա՛մ:
- Ինը:
- Ծաղիկներն ո՞ւմ համար էիր գնում:
- Մորս:
- Ապրես, այդպես էլ ենթադրում էի, - ուրախացա ես: Ինչո՞ւ նեղացար, ես քեզ ուզում էի օգնել:
Խոշոր ու կապույտ աչքերից հոսող արցունքները խեղդում էին նրան:
- Մորս խոստացել էի իմ հավաքած գումարով
նրա համար կակաչներ ընտրել:
- Իսկ ինչո՞ւ էիր ուզում հատկապես կակաչներ վերցնել, քո ունեցած գումարով կարելի էր ուրիշ ծաղիկներ ընտրել:
Նա թափվող արցունքների միջից նետեց.
- Հայրս մորս համար ամեն տարի Մարտի 8-ին կակաչներ էր նվիրում, հորս մահից հետո ես մայրիկիս խոստացա, որ դա ես կանեմ, դրա համար ամբողջ տարի գումար եմ հավաքել: Ես ուրիշի փողերով չեմ կարող:
Երբ նա խոսում էր, հպարտությունը նրան
տարիք էր տալիս, և մի պահ ինձ թվաց, թե գործ ունեմ հասուն ու կայացած տղամարդու հետ, որն ապրում է կյանքի իր արժեքներով: Ես ուզում էի տղային օգնել, բայց ինչպե՞ս, չգիտեի: Մի փոքր մտածելուց հետո նրան առաջարկեցի.
- Արամ, իսկ եթե այդ գումարն ինձնից պարտքով վերցնես... Ես հավատում եմ, որ դու խոսքիդ տերն ես ու կվերադարձնես:
Ես զգացի, որ իմ առաջարկը նրան դուր եկավ: Նրա աչքերում ես ուրախության կայծեր նկատեցի: Արամը, սրբելով աչքերի արցունքները, ասաց.
- Բայց ես Ձեզ որտեղի՞ց պիտի գտնեմ, որ
պարտքը վերադարձնեմ (Արամի էությունն այնպիսին
էր, որ եթե այդ 600 դրամը չվերադարձներ, նրա համար «ճիտին պարտք» էր դառնալու):
- Ես կտամ իմ հեռախոսի համարը: Երբ գումար ունենաս, ինձ կզանգես, մենք կհանդիպենք:
Արամը լացն ընդհատեց և ասաց, որ համաձայն է: Մենք պայմանավորվեցինք, ես նրան տվեցի գումարը և իմ հեռախոսի համարը: Նա գնաց: Ես թեթևացած քայլեցի դեպի տուն: Սակայն այդ տղան այնքան էր ազդել վրաս, որ ամբողջ օրը նրան չէի մոռանում: Տղայի հոգու խռովքը չխորացնելու համար նրան ուրիշ հարցեր չտվեցի: Սակայն ինձ մոտ հարցեր շատ էին կուտակվել: Ես հասկացա, որ նա որքան նուրբ էր ու խոցելի, նույնքան խորն էր ու անկոտրում:
Երկու ամիս անց զանգ ստացա: Ձայնից նրան անմիջապես ճանաչեցի ու կեսկատակ-կեսլուրջ հարցրի.
- Արա՛մ, պարտքդ ուզում ե՞ս վճարել:
- Այո, կարո՞ղ ենք հանդիպել, - պատասխանեց նա:
Նրա խոսքերի մեջ և՛ վստահություն կար, և՛ արժանապատվություն: Պայմանավորվեցինք հանդիպել ծաղկավաճառի մոտ:
Արամը եկավ ճիշտ պայմանավորված ժամին, գրպանից հանեց հոգու վրա ծանրացած պարտքը և մեկնեց ինձ…
Ես այն վերցրի: Հակառակ դեպքում նրան կվիրավորեի: Նա մեծավարի շնորհակալություն հայտնեց աջակցության համար և վազելով հեռացավ:
«Հպարտությունը մարդու հետ ծնվում է, այն ձեռք չեն բերում», - հիշեցի մեր հարևան Համբարձում պապի խոսքերը:
Կարդացեք նաև` «Օտարության գինը». Դավիթ Ավետիսյան
«Կյանքի երեկոյան սրճարանում» պատմվածքների ժողովածուի հեղինակ Դավիթ Ավետիսյանը ծնվել է 1951 թվականին, Ապարանի շրջանի Զովունի գյուղում: Ավարտել է ԵՊՀ իրավաբանական ֆակուլտետը: Իրավաբանական գիտությունների թեկնածու է, դոցենտ: Դասավանդել է տարբեր բուհերում: Երկար տարիներ աշխատել է արդարադատության ոլորտում:
ՀՀ նախագահի կողմից նրան շնորհվել է ՀՀ վաստակովր իրավաբանի կոչում:
ՀՀ նախագահի հրամանագրով 2013թ. պարգևատրվել է Մխիթար Գոշի մեդալով: Հեղինակ է տասնյակ մենագրությունների և գիտական հոդվածների:
2012թ. լույս է տեսել նրա «Կյանքն իմ աչքերով» բանաստեղծությունների առաջին ժողովածուն, իսկ 2013-ին` «Ես հյուլեն եմ ամպերի» ժողովածուն:
Իսկ «Կյանքի երեկոյան սրճարանում» պատմվածքների ժողովածուի հերոսները ժամանակակից սոցիալական փոփոխությունների մթնոլորտում ապրող մարդիկ են: Հեղինակը գորովանքով ու ցավով է հետևում նրանց ճակատագրերին, պաշտպանում մարդուն մարդ պահող արժեքները: Ինչպես նշում է հրատարակության խմբագիր Հասմիկ Գրիգորյանը` «Կյանքի երեկոյան սրճարանում» պատմվածքների ժողովածուի պատմությունները իրապաշտական գործեր են և կյանքի անխարդախ հայելի, որտեղ յուրաքանչյուր ընթերցող կարող է իրեն տեսնել. առանց ավելորդ չափազանցությունների ներկայացվում է «կյանքը՝ ինչպես որ է»:
