ԵՊՀ բժշկական հոգեբանության ամբիոնի վարիչ, «Ինթրա» հոգեբանական առողջության կենտրոնի գլխավոր հոգեբան Խաչատուր Գասպարյանն այսօր՝ լրագրողների հետ հանդիպման ժամանակ անդրդարձավ Ցեղասպանության պատճառած հոգեբանական տրավմայի միջսերնդային փոխանցման հոգեբանական հետազոտությանը, որն անցկացվել է Մ.Հերացու անվան պետական բժշկական համալսարանում. «Առաջին սերունդը որպես կանոն չի կարողացել հակազդել Ցեղասպանությանը, ինչը կոչվում է լռության փակազդում: Ցեղասպանության պատճառած տրավման նրանք իրենց ներսում անընդհատ լռությամբ կուլ են տվել:
Նրանց մոտ այն տպավորությունն է գործել, որ եթե սեփական «ես»-ին ուժեղ տրավմա պատճառած տեղեկատվությունը փոխանցեն հաջորդ սերունդներին, դա կարող էր նրանց մոտ խղճահարություն առաջացնել դեպ իրենց անձը: Հաջորդ առանձնահատկությունն ինկապսուլացված տրավմայի փոխանցումն է: Այդ տերմինը բացատրում է երևույթը, երբ մեր մարմնում հայտնում է օտար մի մարմին, հյուսվածքը նրան ամբողջովին պարուրում է նոր հյուսվածքով ու մարմինը սկսում է ձևացնել ու այնպես ապրել, կարծես այն չկա: Քանի որ, եթե ընդունի, որ այն կա, պետք է դրա համար հատուկ միջոցներ ձեռնարկի: Նույնը տրավմայի դեպքում է, երբ մենք սերունդներից ինկապսուլացված տրավմա ենք ստանում, այլ կերպ ասած` տրավմայի անավարտության փոխանցումն է»,-ասաց Խաչատուր Գասպարյանը:
Եվ խնդիրը, որ սրում է Հայոց ցեղասպանության տրավմայի վիճակը, այն է, որ ցեղասպանություն գործող կողմը պատրաստ չէ ընդունել իրականությունը և հերքումը ձգում է տրավմայի ապրումները:
«Մեզ մոտ սուգը երկարաձգվել է, այլ կերպ ասած` անավարտ սգի ազգ ենք դարձել: Դրա համար է, որ սգալու առիթ է լինում, մենք ամբողջ ազգով հարձակվում ենք սգալու»,-նկատեց հոգեբանը:
Նրա խոսքով՝ մյուս առանձնահատկությունն այն է, որ մենք ունենք մեղավորության սուր զգացում:
«Մենք մեզ մեղավոր ենք զգում այն զոհերի առաջ, որոնց հարցը չենք կարողացել մինչև վերջ հասցնել»:
Խաչատուր Գասպարյանը նշում է՝ Հայոց ցեղասպանության մասին տեղեկատվությունը փոխանցելիս կարևոր է խոսել ոչ միայն նրա մասին, որ մեզ կոտորել են, այլև, որ մենք փորձել ենք պաշտպանվել` շեշտադրելով ինքնապաշտպանական մարտերը:
Հոգեբանը տեղեկացրեց, որ նախնական վերլուծությունը թույլ է տվել դուրս բերել Հայոց ցեղասպանության տրավմայի փոխանցման մի քանի առանձնահատկություն: «Առաջին սերունդը որպես կանոն չի կարողացել հակազդել ցեղասպանությանը, ինչը կոչվում է լռության փակազդում: Ցեղասպանության պատճառած տրավման նրանք իրենց ներսում անընդհատ լռությամբ կուլ են տվել: Այսինքն` ցեղասպանության առաջին սերունդի կողմից անօգնականությունը, վայրագություններին ականատես լինելը, թույլ չի տվել, որ ռեակցիայից անցնեն ակցիայի, ձևացրել են, որ ոչինչ չի պատահել»,-նշեց Խաչատուր Գասպարյանը:
Հոգեբանի փոխանցմամբ` ցեղասպանությունը վերապրած առաջին սերնդի մոտ այն տպավորությունն է գործել, որ եթե սեփական «ես»-ին ուժեղ տրավմա պատճառած տեղեկատվությունը փոխանցեն հաջորդ սերունդներին, դա կարող էր նրանց մոտ խղճահարություն առաջացնել դեպ իրենց անձը:
Հաջորդ առանձնահատկությունն ինկապսուլացված տրավմայի փոխանցումն է: «Երբեմն պարտադիր չէ, որ հոգեբանական տրավման ուղիղ ձևով փոխանցվի: Հյուսվածքաբանության մեջ ինկապսուլացիա տերմին կա, որը կիչառվում է նաև հոգեբանության մեջ: Այդ տերմինը բացատրում է երևույթը, երբ մեր մարմնում հայտնում է օտար մի մարմին, հյուսվածքը նրան ամբողջովին պարուրում է նոր հյուսվածքով ու մարմինը սկսում է ձևացնել ու այնպես ապրել, կարծես այն չկա: Քանի որ, եթե ընդունի, որ այն կա, պետք է դրա համար հատուկ միջոցներ ձեռնարկի: Նույնը տրավմայի դեպքում է, երբ մենք սերունդներից ինկապսուլացված տրավմա ենք ստանում, այլ կերպ ասած` տրավմայի անավարտության փոխանցումն է»,-հայտնեց հոգեբանը:
Մյուս խնդիրը, որ սրում է Հայոց ցեղասպանության տրավմայի վիճակը, այն է, որ ցեղասպանություն գործող կողմը պատրաստ չէ ընդունել իրականությունը և հերքումը ձգում է տրավմայի ապրումները: Նրա խոսքով` մեզ մոտ սուգը երկարաձգվել է, այլ կերպ ասած` անավարտ սգի ազգ ենք դարձել: «Դրա համար է, որ սգալու առիթ է լինում, մենք ամբողջ ազգով հարձակվում ենք սգալու: Մյուս առանձնահատկությունն այն է, որ մենք ունենք մեղավորության սուր զգացում: Մենք մեզ մեղավոր ենք զգում այն զոհերի առաջ, որոնց հարցը չենք կարողացել մինչև վերջ հասցնել»,-ասաց բանախոսը:
Նախնական վերլուծությունը նաև ցույց է տվել, որ զոհի կարգավիճակ ամրագրելու միտում կա Հայոց ցեղասպանության մասին տեղեկատվությունը փոխանցելիս: Այս ամենի մեջ մասնագետը վտանգներ է տեսնում: Այս առումով` տեղեկատվություն փոխանցելիս Խաչատուր Գասպարյանը կարևորում է խոսել ոչ միայն նրա մասին, որ մեզ կոտորել են, այլև, որ մենք փորձել ենք պաշտպանվել` շեշտադրելով ինքնապաշտպանական մարտերը: Բացի այդ` Հայոց ցեղասպանության կողքին պետք է խոսել նաև այլոց ցեղասպանության մասին` չստեղծելով տպավորություն, որ միայն հայերին են ենթարկել ցեղասպանության:
